De ontwikkeling van een speels en levendig netwerk
2001: De start
Op 10.11.01 kwamen op het secretariaat van Stichting Oase in Beuningen een achttal speelnatuurpioniers bij elkaar om na te praten over een tweedaagse bijeenkomst die door hen was georganiseerd in Rotterdam (28 en 29 september 2001), voor mensen die zich in de maanden daarvoor aangemeld hadden voor een netwerk ‘Leven met verschillen’. Er hadden zich in korte tijd ca. 60 mensen bij dit netwerk aangesloten: NME-ers, ontwerpers, kunstenaars, hoveniers, mensen uit het basisonderwijs en PABO’s. De bijeenkomst in Rotterdam beoordeelden we als ‘zeer geslaagd’, ons zaaigoed viel duidelijk in vruchtbare aarde!
2002: Het eerste volledige Springzaadjaar
Nog voor de kerstvakantie bedachten we gezamenlijk een programma voor 2002: een studiemiddag over: “Is buitenspelen nog wel zo leuk?” en een tweedaagse fietsexcursie door Maastricht. Kijk hier voor de verslagen en foto’s van deze en alle volgende excursies en studiedagen/symposia.
We probeerden subsidie te krijgen van het Ministerie van VROM om een goede start te kunnen maken. Op de beslissing moesten we lang wachten. Maar, zeiden we tegen elkaar: ‘de zaadjes staan nu op springen, we gaan – dan eerst maar zonder subsidie – aan de slag!‘ In plaats van de gewenste, maar relatief kostbare website besloten we een (gratis) Springzaad community via internet te starten; de bijeenkomsten die we wilden organiseren moesten kostendekkend zijn en we zouden een kleine bijdrage vragen voor een – toen nog papieren – nieuwsbrief.
We vermoedden sterk dat we als jonge ‘Springzaadjes’ nog veel zouden kunnen leren van ervaringen in de ons omringende landen. Ook zonder subsidie (en internet!) vonden we al snel mogelijkheden daartoe (zie Springzaad internationaal).
Eind 2002 deden we ook de eerste ervaring op met workshops. Klik hier voor een beschrijving van deze en andere workshops en cursussen die vanuit het Springzaadnetwerk zijn georganiseerd.
Nieuwsbrief
De eerste (papieren) nieuwsbrief verscheen in augustus 2002. Hierin o.a. een lang inleidend artikel van Kees Both ‘Van zaaibed tot eerste zaailingen’, de aankondiging voor een Springzaadexcursie in Maastricht, maar ook informatie over hoe je lid kon worden van het netwerk (voor 17,50 euro per jaar).
Financiën
Eind november kregen we bericht dat de door ons aangevraagde VROM-subsidie niet doorging; ze beoordeelden onze plannen als te weinig innovatief, te idealistisch… Maar gelukkig hadden we in diezelfde maand (op 20.11.02) wel goed contact met Roel van Raaij en Just Walter van het ministerie van LNV. Zij reageerden (voorzichtig) optimistisch en ze raadden ons aan een projectaanvraag in te dienen in het kader van de Regeling Draagvlak Natuur.
Evaluatie 2002
Aan het eind van het eerste volledige Springzaadjaar vond er een gedegen evaluatiebijeenkomst plaats, waarbij we concludeerden dat we voorlopig op dezelfde voet door wilden gaan met organiseren van activiteiten (een- en tweedaagse al dan niet thematische bijeenkomsten), schrijven van artikelen in diverse vaktijdschriften en een interne nieuwsbrief voor de Springzaadleden. Alleen over de webcommunity waren we niet tevreden. Te omslachtig. Geld voor een eigen website was er niet, maar Springzaad kon voorlopig wel meeliften op de nieuwe website van Stichting Oase.
Na dit eerste volledige Springzaadjaar zagen we ook hoe goed het was, dat we voor dit netwerk een naam hadden gekozen van een weliswaar lang bloeiend, maar wel eenjarig plantje. Ieder jaar kan Springzaad zich immers, mits de bodem geschikt blijft, uitzaaien en opnieuw tot bloei komen!
2003: Ambitieuze plannen
Naast het schrijven van artikelen in vakbladen en de interne nieuwsbrief organiseerden we in 2003 verschillende activiteiten: een studiedag over kinderparticipatie in Nijmegen en een tweedaagse excursie in de IJsselstreek. Niet alleen inspirerend om te zien wat er al aan moois ontstaan was, maar ook een prima manier om elkaar beter te leren kennen. Het werk nam toe, we hadden steeds concretere ideeën hoe we meer mensen zouden kunnen bereiken, maar daar was, naast een vruchtbare bodem, toch ook wat ‘regen’ van boven voor nodig.
We hebben in 2003 eerst geprobeerd geld te krijgen voor het maken van een website (bij Digitale Pioniers, een initiatief van het Ministerie van Onderwijs). Dit werd helaas afgewezen.
Bij het Ministerie van LNV (Regeling Draagvlak Natuur) hebben we in 2003 een heel brede subsidieaanvraag ingediend; zowel voor een website als voor een handboek en een ideeënboek, als voor secretariaatskosten en een videoband. Titel van de aanvraag: Springzaad, samen werken aan meer ruimte voor natuur en kinderen.
2004 – 2006: Subsidietoekenning versterkt groeikansen voor Springzaad!
Kort na nieuwjaar 2004 hoorden we dat het subsidieverzoek bij het Ministerie van LNV gedeeltelijk gehonoreerd was. Helaas (weer) niet de website, en ook niet het secretariaatswerk en de videoband, maar wel het handboek en het ideeënboek. We waren er toch blij mee, omdat we beseften dat door het geld dat we hiervoor zouden krijgen (in de vorm van betaalde uren), Stichting Oase financiële middelen over zou houden om ook het Springzaadsecretariaat te kunnen blijven bemensen en dat ook een website nu tot de mogelijkheden zou gaan behoren. Het gesubsidieerde project Springzaad liep van 2004 -2006.
De 30 collages en het bijbehorende koffertje waren net klaar toen we een uitnodiging kregen voor een meerdaagse excursie naar Stehat (Marokko). Heel veel van wat wij via de collages wilden stimuleren bleek daar nog ‘normaal’. Dit stimuleerde ons om nog weer ruimer te kijken!
In april 2004 vond ook een meerdaagse excursie plaats samen met docenten ven de PABO in Arnhem naar schoolnatuurtuinen in Noordrijn-Westfalen en in 2005 gingen we met verschillende groepen op bezoek in Freiburg en Beieren (zie Springzaad internationaal).
De workshops van 2004 – in Boxtel en in de Beuningse Uiterwaarden – brachten ons op het idee dat het tijd werd om niet alleen te gaan kijken naar geslaagde projecten, maar er zelf ook daadwerkelijk toe bij te dragen dat ze van de grond zouden kunnen komen. Samen leren door samen te doen. Zelf gaan zaaien dus!
In de eerste digitale nieuwsbrief (april 2005) stonden de beide in 2005 geplande ‘echte’ workshops al aangekondigd. Er was voor beide workshops voldoende belangstelling en ze vonden dus ook daadwerkelijk plaats.
2007: Springzaad presenteert zich aan de buitenwereld
De activiteiten die tot en met 2006 plaatsvonden waren sterk gericht op onderlinge uitwisseling van kennis en ervaringen tijdens studiedagen en excursies, en bijscholing door specialisten (workshops). Een belangrijke stap om ook de buitenwereld kennis te laten maken met Springzaad was de lancering van de website, www.springzaad.nl (juni 2007). In diezelfde periode werkten we hard aan het boek ‘Vrij Spel voor Natuur en Kinderen’. Kees Both, auteur van vele artikelen in pedagogische vakbladen, schreef het pedagogische hoofdstuk van dit boek en zorgde er, samen met anderen, voor dat de Amerikaanse bestseller ‘The Last Child in the Woods’ door Ceciel Verheij in het Nederlands werd vertaald. De feestelijke presentatie van Vrij Spel vond plaats tijdens een symposium op 18 oktober 2007 in Kasteel Groeneveld in Baarn.
2008-2009: Veel lezingen; meer contact met andere organisaties
2008 en 2009 waren jaren waarin Springzaad, ongetwijfeld gestimuleerd door de uitgave van ‘Vrij Spel voor Natuur en Kinderen’, veel benaderd werd voor het geven van lezingen en workshops. O.a. hierdoor kwamen we ook meer in contact met andere organisaties die zelf ook actief waren en/of actiever wilden worden op het gebied van speelnatuur.
De Kleine Aarde
Ter gelegenheid van de opening van de speelnatuur die tijdens een workshop samen met Springzaad in april 2008 ontwikkeld was, organiseerde De Kleine Aarde op 24 juni een studiedag met o.a. workshops maquette bouwen (zie foto’s hieronder).
AGATOS
Rondom Boxtel was (is) ook het netwerk AGATOS actief: leerkrachten basisonderwijs die ieder op hun eigen school actief zijn als NME-coördinator. In 2007 hebben we voor hen een excursie naar Beieren georganiseerd, waar ze, o.l.v. Reinhard Witt en Willy Leufgen verschillende scholen bezochten met bijzonder soortenrijke groene schoolpleinen, maar waar ze zich ook lieten inspireren door gebouwen ontworpen door Hundertwasser.
Op 12 november 2008 organiseerden we vervolgens een Springzaadexcursie naar de groene schoolpleinen van AGATOS-leden.
Natuursprong en Speelnatuur en veiligheid
Staatsbosbeheer begon in 2008 met Natuursprong, een programma met eenvoudige natuuractiviteiten bedoeld om kinderen de natuur als prettig speelgebied te laten ontdekken. Staatsbosbeheer nam ook het initiatief voor het project Speelnatuur en Veiligheid. Een project waar Springzaad op diverse manieren bij betrokken raakte.
Kind in de natuur
In Overijssel namen eind 2008 groene en welzijnsorganisaties het initiatief voor een campagne: Kind in de Natuur. Bedoeld om meer groene speelplekken in deze provincie te realiseren. Springzaad was zowel betrokken bij de voorbereiding door NMO (Natuur en Milieu Overijssel), de startbijeenkomst, als door de intensieve contacten met Marjan Wagenaar, die deze campagne vanuit de welzijnsorganisatie Variya organiseerde. De ervaringen met Kind in de Natuur waren o.a. van belang voor de gedachtevorming over regionalisering van Springzaad.
Cool nature en 101 groene klaslokalen
In de provincie Gelderland zijn in deze jaren twee projecten gestart: Cool Nature (aanleg van natuurspeelplaatsen in het kader van de klimaatverandering), bedacht en uitgevoerd door Bureau Niche en 101 Groene Klaslokalen, bedacht en uitgevoerd door NME instellingen in Gelderland. Bij beide projecten was Springzaad betrokken.
De brede school, een groene basis
Verder werkte Springzaad in deze periode mee aan het project De Brede School een Groene Basis (uitgevoerd door SME).
Wedstrijd Entente Florale
Entente Florale en het Ministerie van LNV namen in 2008 het initiatief voor de wedstrijd: ‘Wie ontwerpt de meest duurzame en hoogwaardige groene speelplek?‘ Ook hier werkten we graag aan mee.
Ontwikkelingen binnen Springzaad
Op 30 mei 2009 werd Springzaad België opgericht. In 2015 zou de werkgroep die op die dag was gevormd een zelfstandige vereniging worden. Een eigen website was al eerder tot stand gekomen.
In juni 2009 organiseerden we op Texel een driedaagse bijeenkomst voor iedereen die meer voor Springzaad wilde betekenen. De excursies, lezingen, presentaties en vooral veel onderlinge ontmoetingen maakten de contouren van een zelfstandige Springzaad organisatie steeds duidelijker. In elk geval was het vanaf dat moment mogelijk om lid te worden van Springzaad. Er kwam ook een eigen bankrekeningnummer. Springzaad bleef organisatorisch voorlopig nog wel bij Stichting Oase.
2010: Cursussen en meerdaagse excursies, ook naar het buitenland; intensieve samenwerking met andere organisaties
In 2010 organiseerden we samen met Hanneke van Vuure en Jeanette van der Meulen de cursus Vrij Spel voor Natuur en Kinderen (zie verder op deze pagina). Ook tijdens de opleiding Ecologisch Hovenier was aandacht voor het Springzaadthema.
In deze periode ging het initiatief voor excursies steeds vaker uit van Springzaadleden die hun collega’s graag wilden laten zien wat ze hadden gerealiseerd: Karsten Orth in Apeldoorn, Jan van Schaik en Wouter van Santen in Den Haag en Amsterdam Zuid, Paul van Eerd in Utrecht en omgeving en Jan de Vries en Barry Bimmerman in West-Friesland. Martin Hup organiseerde een fietstocht langs de speelnatuur in Amsterdam West en Sigrun Lobst nodigde haar collega’s uit om mee te denken over de nieuw in te richten speelnatuur op het eiland Tiengemeten.
In mei en oktober 2010 organiseerden we zelf, met veel hulp van Georg Coenen en Manfred Dietzen van Grün macht Schule, een vijfdaagse excursie naar Berlijn en onze Belgische collega’s organiseerden op 12 juni 2010 een fietsexcursie in Gent. De Engelse collega’s van Learning through Landscapes nodigden ons uit voor een conferentie in Winchester. Bij die conferentie konden we niet alleen laten zien wat er in Nederland inmiddels tot stand was gekomen, maar we vertegenwoordigden er ook ‘the Continent’, dus ook heel wat aandacht voor speelnatuur in de landen die we inmiddels bezocht hadden: Zwitserland, Duitsland, Scandinavië en België.
Nog meer samenwerking met andere organisaties
In 2010 gingen twee projecten van start waar Springzaad nauw bij betrokken was, maar die door andere organisaties geïnitieerd waren : Modder aan je broek (Landschapsbeheer Nederland) en Spelen Natuurlijk (NUSO = Nederlandse Unie van Speeltuin Organisaties). Bij beide projecten brachten we onze deskundigheid in, organiseerden we excursies en cursussen en werkten we mee aan de publicatie van twee boekjes: Modder aan je broek (geschreven door Mirjam Koedoot en Marianne van Lier) en Groen Speelplezier (geschreven door Maike Nelissen).
Een andere organisatie waarmee Springzaad vanaf 2010 met veel plezier samenwerkte was Fonds 1818. We droegen inhoudelijk bij aan inspiratie- en studiemiddagen die door hen voor scholen in hun werkgebied Leiden, Den Haag, Zoetermeer en Delft georganiseerd waren in het kader van hun campagne Groene Schoolpleinen, en ondersteunden hen bij andere activiteiten. Vanaf 2014 verzorgden we samen met de regionale speelnatuurconsulenten in het werkgebied van Fonds 1818 workshops Groene schoolpleinen – onderhoud, beheer en gebruik. Maatwerk per school!
2011 – 2014: samen met anderen bouwen we aan een stevig fundament voor een natuurrijke toekomst voor alle kinderen en werken we aan een herstructurering van de organisatie: van Netwerkgroep naar Stichting Springzaad
Een belangrijk project dat in deze tijd speelde was genaamd Geïntegreerd natuurlijk spelen (2011-2013) dat als doel had te onderzoeken hoe natuurspeelplekken interessant kunnen zijn voor alle kinderen, dus ook kinderen met een beperking.
Maar verder heeft veel in de periode van 2011 – 2014 op een of andere manier betrekking op het door het Ministerie van EZ gefinancierde programma Speelnatuur Verenigen, dat we uitvoerden samen met Staatsbosbeheer. Dit programma speelde op zowel regionaal, landelijk als internationaal niveau. Met name in 2012 waren we vaak op reis, o.a. naar Turkije en IJsland (zie hiervoor Springzaad internationaal).
Regionale activiteiten
Vanaf 2012 zijn de eerste regio’s van start gegaan: Noord-Veluwe en Zuid-Limburg beten de spits af. Zij organiseerden regionale activiteiten, zoals een startbijeenkomst, workshops, excursies naar speelnatuur in de eigen regio of juist in andere regio’s. Soms organiseerden ze ook activiteiten die aangekondigd werden via de Nieuwsbrief van Springzaad en waar dus ook mensen van buiten de regio welkom bij waren. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de workshops die de regio Deventer in 2014 organiseerde: ‘Onderhoud natuurspeelplekken’ en ‘Samen bouwen, stenen sjouwen’.
De regionale consulenten kwamen verschillende keren bij elkaar om eraringen uit te wisselen.
Op 1 oktober ‘13 organiseerden we met Petra Wevers (regio West-Brabant) en Els van der Kerkhof (regio Zeeland) een excursie/studiedag ‘Speelnatuur en moestuinieren’, waarbij we o.a. de bijzonder goede voorbeelden in Roosendaal (DE Toltuin) en Middelburg (Speelhof Hoogerzael) bezochten.
Het waren ook regionale consulenten, Petra Wevers en Jacqueline Kievits, die op een ludieke manier Springzaad vertegenwoordigden bij het Kinderopvangfestival in Delft (21 mei 2014) ter gelegenheid van het Jaar van de Groene Kinderopvang (georganiseerd door Groen Cement).
Vanuit de regio’s is eind 2013 het initiatief genomen om een Facebook pagina te maken en te onderhouden,
Onze eigen regio, Texel en de Noordkop, hebben we over kunnen dragen aan een vijftal Springzaadvrienden uit Noord-Holland: Marc van de Geer, Ellie van der Schriek, Cindy Henneman, Jan de Vries en Ilse Chang. De regio is daarmee ook gelijk groter geworden en heet sindsdien Noord-Holland Noord.
Landelijk
Op 17 mei 2013 vond in Kasteel Groeneveld in Baarn het symposium ‘Springzaad in Volle Bloei’ plaats. Op 6 juli organiseerde Springzaad voor de eerste keer een ‘familiedag’ op Tiengemeten, waarbij ook de kinderen zeer welkom waren. In de jaren na de oprichting van Stichting Springzaad is er aan het eind van de zomer een traditie ontstaan om elkaar op een dergelijk Springzaadfamiliedagje te ontmoeten in Bergen aan Zee op de zo genoemde zandkastelendagen.
20.11.2013: Oprichting Stichting Springzaad
Na bijna een jaar voorbereidingen werd op 20.11. 2013 (Internationale dag van de Rechten van het Kind) Stichting Springzaad opgericht. Sindsdien is door het bestuur van de nieuwe stichting hard gewerkt om een goede organisatievorm te vinden. Een vorm die het o.a. ook mogelijk maakt een betaald secretariaat op te bouwen. Omdat de kans op (structurele) subsidie klein leek te zijn, moest in eerste instantie naar andere financieringsbronnen worden gezocht. Het bestuur besloot een vriendenkring op te bouwen (voornamelijk afkomstig uit de groep mensen die tot dan toe de nieuwsbrief ontvingen) en de mensen die bij Wie kan helpen? tot dan toe gratis hun diensten aan konden bieden, te vragen of zij (tegen een jaarlijkse betaling) partner wilden worden. Hierdoor is een bescheiden vergoeding voor het secretariaat mogelijk geworden.
Vanuit het landelijke bestuur van Stichting Springzaad is een nieuw logo en een nieuwe huisstijl ontwikkeld. De digitale nieuwsbrief wordt nu gemaakt vanuit het secretariaat (Machteld Klees tot 2019, daarna Sigrun Lobst).
Afscheidsfeestje in Den Hoorn
Tijdens een bijeenkomst van de regionaal consulenten die (niet toevallig) plaatsvond in onze regio, verraste het bestuur van Stichting Springzaad ons met een afscheidsfeestje in De Vermaning, het voormalige Doopsgezinde kerkje in Den Hoorn waar al eerder een eerste bestuursbijeenkomst plaats had gevonden. De ruimte was toepasselijk versierd, we kregen originele cadeautjes en er was een zangworkshop georganiseerd, waar we gezamenlijk het lied ‘De wereld is van iedereen’ o.l.v. een zangpedagoge instudeerden. De bijeenkomst werd afgesloten met een etentje in strandpaviljoen Paal 9.
Internationaal
Nadat we na de oprichting van Stichting Springzaad langzaam maar zeker onze secretariaatswerkzaamheden konden overdragen, hebben we onze tijd voornamelijk kunnen besteden om ook de internationale opgave beter gestalte te geven. Zo organiseerden we onder meer in 2014 een Internationale Speelnatuurkaravaan en in 2017 nog eens een reis naar Berlijn voor Springzaadvrienden en partners.
Zie voor actuele informatie over Stichting Springzaad: www.springzaad.nl