Werk in uitvoering!
Voor ons beiden was de start uiteraard heel verschillend: voor Willy was Duitsland het land waar hij de eerste 23 jaar van zijn leven woonde. Het land waar hij werd geboren, zijn jeugd doorbracht en met vallen en opstaan volwassen werd. Maar in dat proces van volwassenwording groeide vooral de wens meer te verkennen dan een cirkel van enkele tientallen kilometers rondom Keulen (zie ook hieronder) in het bondsland Noordrijn-Westfalen (NRW) waar hij en het gros van zijn familie woonden. En zo belandde hij, even te kort door de bocht, via een omweg langs Ierland, en de kracht van de liefde permanent in zijn vroegere buurland Nederland. Daar leeft hij nu, 2025, al een kleine halve eeuw lang en hij kent zijn nieuwe heimat in ieder geval veel beter dan zijn oude…
Voor Marianne was Duitsland een nabij vakantieland. Vanuit hun vakantieadres in Noord-Limburg fietste ze, vaak met haar vader, naar Kleef en Goch.
Trots op het feit dat ze al een beetje Duits had geleerd en dus in die taal het favoriete ijsje kon bestellen bij ‘de Italiaan’ in Goch. Verder dan die stadjes op fietsafstand van Nederland was ze, tot ze Willy leerde kennen, nooit geweest (alleen een keer met het hele gezin in een reisbus dwars door Duitsland naar Oostenrijk).
Opgroeien in een grensregio
Willy daarentegen kwam als kind het aan Nederland grenzende bondsland NRW zelden uit, maar af en toe wel voor de zondagse autotochtjes over de grens naar Limburg. In een volgepakte VW-bus, regelmatig ook met een van de drie nog levende grootouders of een ongetrouwde zus van zijn moeder. Die autotoeren waren in Duitsland (Niederrhein) vooral gericht op het boerenplatteland – hoe staan het gewas en de dieren er bij? – met koffie- en picknickpauzen in de berm of aan de bosrand. Eenmaal voorbij het ”niemandsland” (heel spannend als kind!) kwam je dan in Holland… en werd het een ander verhaal (lees hier meer over de Butterfahrten). Maar in de loop der jaren bleven grensovergangen en -streken ons extra interesseren, soms zelfs fascineren (echt onaangename grenspassages zijn we voor het gemak zoveel mogelijk gaan vergeten). We zochten en zoeken vooral naar de samenhang en de vloeiende overgangen van grensstreken.
Op reis als schoolkind
Buiten zijn heimat, de Niederrhein, verbleef Willy als jong kind (1961) langere tijd op het eiland Norderney (vanwege de gezonde lucht). Een keer (ergens midden jaren’ 60) konden zijn ouders zich losmaken van hun winkelverplichtingen en een korte vakantie in het Münsterland (heeft veel weg van Twente) vieren; van school vonden reisjes plaats naar dorpen met jeugdherbergen resp. Schullandheimen in de Eifel, het Bergische Land (het Bergische Land kon je bij mooi weer zelfs zien vanuit Willy’s woonplaats Dormagen) en het Siebengebirge, drie middel- en laaggebergtes op relatief korte afstand van Willy’s thuis. Alle drie de regio’s zouden we later ook nog eens samen bezoeken: de Eifel (ook vanuit België) relatief vaak, het Bergische Land enkele keren en het Siebengebirge voor het eerst uitgebreid in april 2024.
Gräbertouren
Enkele keren in zijn leven heeft Willy ook tochtjes in een volgeladen VW-bus met een wel heel speciaal thema meegemaakt: het fenomeen Gräbertour (Tour langs graven). In zijn familie was het jarenlang een vertrouwde gewoonte, om rond Allerheiligen, 1 november, een tocht langs begraafplaatsen waar dierbare familieleden begraven lagen uit te stippelen. Het ging daarbij vooral om familie van zijn moeders kant. Natuurlijk werd er niet alleen even stilgestaan bij het graf en gebeden maar ook overal commentaar op b.v. de kwaliteit en het onderhoud van het graf geleverd. Als intermezzi (misschien ook om de kinderen niet al te zeer te vervelen) werden er tussendoor ook praalgraven van beroemdheden bekeken. Zo toerden ze heel rustig aan van begraafplaats naar begraafplaats in de heel vruchtbare landbouwregio Gilbach ten westen van Keulen tot aan de rand van de Eifel en weer terug. Het tegendeel van praalgraven, of verveeld biddend van graf naar graf wandelen, is Willy het meest bijgebleven: een eindeloze zee van soldatengraven in de Huertgenwald. Eénmaal durfden Willy’s vader en moeder de confrontatie met het verschrikkelijke verleden aan.
Na deze lange periode van verplichte familie uitstapjes lukte het Willy in 1968 om bij zijn ouders de toestemming voor een meerdaagse fietstocht los te peuteren (in Duitsland fietsten toen alleen schoolkinderen, vitale arme bejaarden en dwazen). Samen met 3 schoolkameraden, zonder volwassen begeleiding, fietste het kwartet pubers op en neer tot in de Eifel. Zij hebben het allen overleefd en ontzettend veel geleerd!
Liftend de grenzen verkennend
Begin jaren ’70 brak er een tijd aan dat ik (Willy) de wereld op eigen kracht wilde verkennen. Het begon met de jeugddroom van velen die in die tijd in West-Duitsland woonden: Amsterdam en Kopenhagen bezoeken! Dan had je wat adressen (vrienden, sleep-ins etc.), trefwoorden – Christiania, Paradiso b.v. -, en lef nodig; weinig geld, dus je leerde te liften en dus ook op een heel aparte manier een flink deel van je land te verkennen. De gunstigste liftplekken, de snelste autobaanverbindingen, geschikte Autobahnraststätten e.d. Vooral alle lacunes van het geografieonderwijs werden je regelmatig bewust. De schoonheid van oude binnensteden, musea, parken, landschappen etc. bleven ons nog grotendeels verborgen.
Samen op reis
In de eerste jaren van onze relatie (liefde op het eerste gezicht in Cork, Ierland, 22 juli 1974 t/m ons besluit om serieus samen te gaan leven in Dordrecht, eind oktober 1976), was er sprake van een reisrelatie tussen Nederland en Duitsland. Heel vermoeiend naast een druk studentenleven, maar ook weer boeiend met de nodige spanning bij elke grensovergang en het onstuimige weerzien op treinstations of de veerhaven van Texel. Marianne leerde in die periode de groene en sociaal-culturele highlights (Museum Abteiberg, Münster St. Vitus, de kroegen etc. van de Waldhausener Strasse/Alter Markt) van het – destijds nauwelijks toeristische – Mönchengladbach en zijn fietsomgeving kennen. Op wandelafstand vlakbij Willy’s studentenhuis was dat bovenal Der Bunte Garten, een 30 ha grote Botanische Tuin, zeer gevarieerd van sfeer, kleurrijk, deels ouderwets (volières b.v.) maar toch ook altijd ontspannend.
In de ruimere omgeving was dat vooral het Naturpark Schwalm-Nette, een natuurrijk water-, bos- en heidegebied in de grensregio Mönchengladbach, Bruggen, Niederkrüchten, Nettetal, Venlo en Roermond.
Na de jaren ’70 van de vorige eeuw zijn we niet of nauwelijks ooit terug geweest in Mönchengladbach. Enkele keren in ons leven hadden we tijdens een treinoverstap tijd genoeg om even vlak bij het station een bekende bakker/lunchruimte op te zoeken. Eenmaal moesten we er onverwacht overnachten doordat er geen treinen verder reden (omgewaaide bomen op het spoor). Groter werd de aantrekkingskracht van Willy’s studentenstad tot nu toe, 2025, nooit. Rond zijn verjaardag in 2023 fietsten we van Venlo tot Dormagen (zie hieronder) door de grensregio zelfs in een wijde boog om Mönchengladbach heen.
Een eerste kijkje achter het IJzeren Gordijn
Rond de carnavalsdagen van 1976 (27 februari – 2 maart) verbleven we voor de eerste keer samen in het voormalige Oostblok, in wat toen nog ruim 13 jaar DDR zou heten, bij familie van Willy in Langenbogen (bij Halle) en Dresden. Een week waarin wij door louter verwennerij kilo’s aankwamen en ons vaak heel ongemakkelijk voelden in een heel vreemde, deels beangstigende wereld. Lees hier desgewenst meer.
Ontdekkingsreizen in Duitsland vanuit Nederland en Hamburg
- Vanuit de stad Groningen (1978-1980) bezochten we eind jaren ’70, op uitnodiging van Julia Buchacher, een oud-studiecollega van Willy, enkele dagen lang Bremen en omgeving (Teufelsmoor en Worpswede).
- Vanuit Hamburg (1980-1982) bezochten we rond de jaarwisseling 1980-1981 Goslar, een fraai vakwerkstadje in de Harz (zie ook hieronder, “Vanaf Texel, voorjaar 2019”). Het nabije Bad Harzburg was lange tijd de eindhalte van een treinlijn uit Groningen via Leer, Bremen en Hannover naar de Harz. In de relatief korte tijd die we in de grote Hanzestad woonden bezochten we ook intensief de stadsranden en gebieden net buiten de immense stad, zoals Altes Land, Buxtehude, Glückstadt, Lübeck, Lüneburg, Stade en het Wendland
en leerden we tijdens een fietstocht naar Denemarken ook enkele stadjes, dorpen en het landschap van het aan Denemarken grenzende bondsland Schleswig-Holstein kennen.
- Vanuit Zuidbroek (1983 – 1993) bezochten we rond de jaarwisseling 1984-´85 Handschuhsheim en Heidelberg tegenover elkaar gelegen langs rivier de Neckar.
- IN 1985 volgde een reis naar het Baar – een hoogvlakte met bekende ravijnen (Schluchten) in het Zwarte Woud – en de steden Freiburg resp. Tübingen. De Eems en het Borkener Paradies verkenden we in augustus 1986 per fiets vanaf ons Zuidbroekse huis via Westerwolde.
- Het prachtige vakwerkstadje Hann. Münden, gelegen aan maar liefst 3 rivieren bezochten we begin januari 1987. We zouden er in 2024 nog eens naar terugkeren.
- In de zomer van 1987 bedachten we om gewoon vanuit Zuidbroek op de fiets Willy’s ouders te bezoeken en wel zoveel mogelijk langs de grens. Soms zijn ideeën leuker dan de uitvoering. In 1989 bezochten we Alex Oberholzer en Lore Lässer in Solothurn, Zwitserland (mooie treintocht langs de Rijn). Op zijn aanraden bezochten wij op de terugreis vooral Freiburg (dat het een zeer leefbare stad was wisten we al) en het Zwarte Woud (ook daar reisden we niet voor het eerst, 1989).
- Vanuit Beuningen ging onze eerste reis over de grens naar de Eifel, Gerolstein e.o. (augustus 1996).
- Sächsische Schweiz op weg naar Praag (aug. 2000), Borkener Paradies (zomer 2001), Fietstocht langs de Donau (augustus 2002); Zwarte Woud (2004); Eifel (Mürlenbach, 2004), verschillende keren naar Insel Hombroich, (o.a. in 1996 en 2006), Flensburg / Amrum (jaarwisseling 2005/2006 gedeeltelijk met Karim); Weimar (2008);
- Vanaf Texel (vóór ons pensioen in juli 2019): Regensburg (2010), Passau/Neurenburg (2011), Bornheim (2013), Bad Bertrich (tante Christel bezoeken, 2013), Freiburg (2016, 2019), Maagdenburg (2018/19, tussenstop Praag), Harz (maart 2019), Mainz (april 2019);
Vanuit ons werk voor Stichting Oase (3-9-93 tot 30-6-2019):
- Met Axel Täumler gingen we op stap in Mecklenburg – Vorpommern en de eilanden Rügen resp. Hiddensee (eerste helft augustus 1994).
- Naturgarten e.V. jaarvergadering in Bielefeld, later in de Bildungsstätte Gartenbau in Grünberg (meerdere keren, o.a. januari 1995). We verbleven 4 dagen in Hessen, twee dagen uitrustend in het mooie en rustige laaggebergte met veel bossen, oude boomgaarden, velden, beken, leuke dorpen en gehuchten, twee dagen namen we niet alleen deel aan de jaarbijeenkomst van onze zustervereniging Naturgartenverein e.V., maar verzorgden ook met succes een ‘Hauptreferat’ over buurtnatuurtuinen en bewonersparticipatie.
- Beieren: met het Oase-bestuur werden we door Reinhard Witt uitgenodigd om zijn tuin en huis in Ottenhofen, niet ver van de Beierse hoofdstad München, te leren kennen. Carpoolend reisden we ook met hem langs heel wat groene schoolpleinprojecten en speelnatuur in zijn bondsland. Jaren later bezocht Willy met een groep Brabantse onderwijzers van het netwerk AGATOS vergelijkbare projecten in dezelfde omgeving van Zuidoost-Duitsland.
- Freiburg: met een selectief groepje Springzaad-ontwerpers en ‘multiplicatoren’ juni 2005, en met Vlaamse Springzaad-vrienden, 23 – 25 juni 2017;
- Berlijn: de gewaardeerde hoofdstad van onze oosterburen, bezochten we zeker 7 keer tussen 2005 en 2017. In 2005 samen als kennismakings- en voorbereidingsreis bij en met Georg Coenen (Grün macht Schule), 3 x in verband met heel succesvolle excursies: 25 – 29 mei 2010 + 5 -9 oktober 2010 + 10 – 15 oktober 2017. Georg Coenen, intussen waren we v.v. graag geziene gasten, overleed, superspijtig en veel te jong, in 2013. Zijn collega’s Manfred Dietzen en Ulrike Wolf bleven gelukkig een goed contact met ons houden. Tijdens voorbereidingsreisjes en eenmaal ”gewoon tussendoor”, d.w.z. als langere pauze tijdens een treinreis van Praag terug naar Nederland, en als deelnemers/referent bij een Internationale groene schoolpleinenconferentie (2017) werd het een bonte, afwisselende serie bezoeken. Veel draaide om ‘groene schoolpleinen en speelnatuur’, maar toch ook lang niet alles…
Na onze “Oasetijd” (v.a. 1 juli 2019) bezochten we heel bewust steden en regio’s in Willy’s geboorteland (inhaal manoeuvre) én Frankrijk (de bedoeling was alternerend). Lengte van de reisjes gemiddeld: 5 dagen inclusief aan- en afreis. Het bleek een stuk makkelijker om in Duitsland met openbaar vervoer je doelen te bereiken dan in Frankrijk.
In Duitsland bezochten we na onze pensionering:
- Wuppertal – Neanderthal – Solingen – Hagen (februari/maart 2019)
- Hamburg – Vechta. Midden in de Corona-periode bezochten we met veel plezier en voldoende gevoel van ‘vrij reizen’ tussen 8 en 14 oktober 2021 zes dagen lang onze voormalige woonplaats, Hanzestad Hamburg. Aansluitend, 15 – 17 oktober, reisden we nog door naar Vechta e.o., een kleine stad in Nedersaksen, voor een heel bijzondere belevenis…
Ook nog tijdens de ´Corona-pandemie´, in de eerste helft van 2022, vatten we het plan op om d.m.v. korte reisjes langs en over de Nederlands – Duitse grens te onderzoeken of het wonen in de grensregio’s voor ons beiden veel meerwaarde zou kunnen hebben. Wij realiseerden uiteindelijk drie verschillende reisjes – fietsend, wandelend en soms met het OV – naar
* Aken (28 februari – 6 maart 2022)
* Kleef en Elten, (6 – 10 mei 2022)
* Bad Bentheim (3 – 7 juni 2022) als verblijfsplaats.
In de jaren daarna zouden nog heel wat kortere en iets langere reisjes door uiteenlopende streken in Duitsland volgen:
- Biberach / Zwarte Woud (21-28.10.22)
- Keulen (november 2022)
- Fietstochtje vanaf Venlo naar Dormagen (rond zijn verjaardag 2023), langs de Erft (de rivier van Willy’s familie van vaders kant)
- Hude (als logiesadres) en vandaar uit Hasbruch, Oldenburg, Bremen, Worpswede, Leer en Emden, november 2023
- Pirna en Dresden, Sächsische Schweiz, februari/maart 2024
- Unkel / Rijn (april 2024)
- Trier (september 2024)
- Hann. Münden / Hameln (oktober 2024)
- Wahlwies, omgeving Bodensee, Radolfzell, Konstanz (jaarwisseling 2024-’25)
- Neuss en Düsseldorf e.o. (april 2025)
- Rötenbach, Baar (Zwarte Woud), aan het einde van een 5-landen reis via Gent, Parijs, St. Livres en Bergamo (juni 2025)