In Rome 60 worden…
25 februari – 6 maart 2013
Vele wegen leiden naar Rome. Maar het duurde bij ons beiden heel lang voor we echt kozen voor een reis naar de Italiaanse hoofdstad. En we namen niet de meest directe route: Drie dagen eerder, op 22 februari, reisden we al per trein naar Morges aan het Meer van Genève. Daar ligt het dichtstbijzijnde station op weg naar het dorpje St. Livres waar Willy’s jongste zus Kirsten, haar man Peter en de kinderen Anouk en Yannis ondertussen, nu we dit schrijven, al weer 12 jaar wonen.
Maar in dit verhaal reizen we op maandag 25 februari stipt om 14.15 uur gelijk verder van Lausanne CS door de Alpen richting Milaan. Er lag minder sneeuw dan verwacht en de stadjes en steden tussen de hoge, prachtige bergen zijn echt niet om over op te scheppen: rommelig, te veel industrie en weinig ruimtelijke ordening. Samengevat: een beetje teleurstellend. Eenmaal in Italië, net over de grens bij Domodossola tot in de Povlakte, en dan vooral langs het Lago Maggiore, beviel ons de reis een stuk beter. Maar het werd al gauw donker, en tegen 18.45 uur stapten we in Milano Centrale over in een TGV naar het zuiden, die minder dan 3 uur later al in Roma Termini zou arriveren.
26 februari: De eerste échte vakantiedag in Rome: prima ontbijt op ‘hoogte’ met uitzicht over Romeinse daken. Het was droog, er scheen zelfs de zon en we realiseerden ons gauw dat Rome heel weinig echte hoogbouw kent. Nergens te zien, zelfs niet in de verste verte! Al gauw begonnen we aan een lange ontdekkingstour door de ‘historische stad’ Rome met al haar verrassende tot verbijsterende gebouwen, straten en pleinen. Al op de eerste dag, in alle rust wandelend, passeerden en bezichtigden we wereldattracties als de oeroude
- de Trevifontein, Piazza Navona, het Pantheon, twee bruggen over de Tiber,
- de Engelenburcht, Palazzo Montecitorio, Piazza Colonna, talrijke prachtige, overdadige kerken e.d.
Dit monumentale geheel werd heerlijk afgewisseld door sfeervolle winkels, kraampjes, gezellige cafés, veel originele straatkunstenaars, ronduit SFEER!
Nergens een zweem van verveling, lelijkheid. Echt bijzonder! Toen we tegen 18 uur (zo kun je dus ook een werkdag invullen…) moe, en met veel zin in een aperitiefje, nog een fles wijn en twee glazen wilden kopen lukte dat ook. De glazen vonden we in een uniek klein winkeltje uit een andere tijd. Het aansluitende eten buitenshuis, Taverna Pretoriana, bijna onder ons hotel, was ook een succes: lekker, betaalbaar, gezellig druk, geen kapsones en afscheid met een handdruk.
27 februari: Een mooie, zonnige, frisse voorjaarsdag in Rome. Marianne had last van haar linkervoet – een Italiaanse had daar vol en pijnlijk op gestaan. Dus besloten we voor de afwisseling niet weer eindeloos door de wereldstadse weelde te struinen maar per metro en trein naar Ostia Antica en Ostia Lido (aan zee) te gaan. Een voltreffer! Op station Roma Termini begrepen we snel hoe je een dagkaart (6,- euro) uit de automaat haalt en dat je in drie kwartier tot Ostia kon rijden. De reis ging door de voorsteden, maar hoeveel hoogbouw ook, de geel-oker-rode terra kleuren in deze stad blijven toch warm en mooi! Met een klein groepje medebezoekers wandelden we naar het reuze opgravingsterrein (hier leefden in de Antieke tijd 50 – 100.000 mensen). Via een prachtige ‘oprijlaan’ met gigantische pijnbomen bereikten we de ingang (entree 6,50 euro p.p. buiten het seizoen). Wij hebben ons er zeker 5 uur vermaakt inclusief eet- en drinkpauze in een eenvoudig museumrestaurant annex -winkel. Maar hoe beschrijf je nu zo’n Ostia Antica??? Heel veel muren, resten van gebouwen van kleine kalksteentegels tot reuze keienpoorten en -muren, marmeren zuilen en beelden, oeroude fresco’s, maar vooral: je wandelt als het ware door de plattegrond met restanten van een complete ruïnestad. Waaronder b.v. nog een functionerend amfitheater, een heel groot capitol (tempel), pleinen, trappen, resten van allerlei representatieve gebouwen, maar ook van complete handwerkersbuurten en een necropolis (begraafveld). En de rivier de Tiber stroomt ook nog steeds langs het vml. stadje (minder opvallend dan vroeger, dat wel). Naast de fascinerende bouwwerken is er ook een heel levendige mediterrane natuur te beleven: vele prachtige pijnbomen en andere mediterrane bomen, struiken en heesters, nu al hagedissen, vlinders en andere insecten in de middagzon, al vrij veel soorten bloeiende planten en de mooie vogelzang van een vroege lente! Soms vonden we het geheel een tikkeltje te veel gerestaureerd, de muren te veel beveiligd door betonnen rollagen. Geen idee hoe noodzakelijk dit met grotere bezoekersstromen in het seizoen is. Alles bij elkaar opgeteld blijft het een fantastische beleving. Hieronder een beeldverhaal van onze dag in Ostia Antica:
De wens om even aan zee wat bij te komen van zoveel indrukken was niet zo makkelijk te realiseren: er zijn hier veel te veel privéstranden en kustbebouwing toegestaan. Na lang zoeken vonden we wel een gat tussen de bebouwing met mooie warme steentjes op het strand (net zoals de gebouwen: geel-, oker-, terra-, roodtinten). Een mooie, rustige zee, wel weinig schelpen. Verder is de bebouwing bij Ostia, 4-5 bouwlagen hoog. Leuk voor de Romeinen in de zomer, maar nu saai, leeg en eentonig. Tegen 18.30 uur waren we weer terug in Roma Termini, Marianne’s voet was weer bijna goed. Gewoon rustig aan gedaan. Ook wat het eten betrof geen lange zoektocht: gewoon met veel plezier weer bij ”Pretoriana” gegeten. De handslag werd deze avond nog aangevuld met een kwart liter rode wijn van het huis!
28 februari: Nog een dag en Willy hoort niet meer bij de club der vijftigers en paus Benedictus, zijn landgenoot, neemt – ongekend – in levende lijve afscheid van het Vaticaanse wespennest. Na ons derde en laatste ontbijt in het zo betaalbare en goede hotel Corallo, hebben we onze bagage in het nabije station Roma Termini opgegeven. Tot 13 uur namen we de tijd voor een verkenning van de wijk ten
zuiden van het station RomaTermini: we begonnen met de basilica Santa Maria Maggiore, een van de 4 grote basilieken van Rome, vroegchristelijk (9e eeuws). Een kerk met prachtige mozaïeken in de apsis en marmeren vloeren, 40 ionische zuilen, een waanzinnig cassettenplafond volledig verguld met goud uit de ‘nieuwe wereld’ – het kon niet op in Rome! Vandaar wandelden we naar de heuvel Monte Esquilino met weer zo’n indrukwekkende basilica uit de 5e eeuw, San Pietro di Vincoli, met werk van Michelangelo, een standbeeld van Mozes als onderdeel van een grafmonument van paus Julius II, en de gevangenisboeien van de apostel Petrus.
Van twee zulke overdonderende kerken moesten we, met twee cappuccini, even bijkomen op een terras inclusief mooie vergezichten op rondom gelegen heuvels.
Gesterkt met coffeïne stonden we opeens voor een nog veel geweldiger bouwwerk: het Colosseum! Op hoeveel foto’s en films hadden we die niet al gezien, maar in het echt… morgen gaan we er uitgebreid naar kijken en ook naar het Forum Romanum. Nu werd het tijd om terug te gaan naar het station Roma Termini via het gigantische plein Piazza di Vittorio en de markthallen vlakbij dit eveneens immense stationsgebouw. Even onze bagage pakken en dan met bus H richting de wijk Trastevere, naar onze tweede verblijfplaats in Rome.
In een stampvolle bus, door de drukke stad, lukte het ons toch op tijd op Piazza Sidney Sonnino uit de bus te stappen en gauw de Via de Montefiori te vinden. Antonella, de vriendelijke eigenares van het kleine appartement, stond al voor de deur op ons te wachten en liet ons enthousiast alles zien: comfortabel en sfeervol!
Maar we hadden nog energie over voor een mooie wandeling tussen 15 – 18 uur door het noordelijke deel van de beroemde wijk: Santa Maria in Trastevere, nog een schitterende kerk (wel net een begrafenis aan de gang), langs Villa Corsini, Villa Farnesina, en door vele mooie straatjes en pleinen.
Daarna even over de Tiber, Santa Maria di Monserrato, het fraaie Campo de´ Fiori (bloemenmarkt), tot het vml. Joodse getto. Nu weer een leefbare, mooie wijk met koosjere restaurants en Joodse winkels, Via del Portico d´Ottavia, en Teatro di Marcello (prachtige opgravingen en doorkijkjes naar Monte Capitolino). Via de Ponte Fabricio over het Tibereiland Isola Tiberina, en weer terug naar huis. Rome is werkelijk erg geschikt voor de meest afwisselende wandelingen!
Lang gezocht naar een supermarkt of iets dergelijks. In de kelder onder een reuze textielzaak vonden we uiteindelijk een heel ruime, zeer goed gesorteerde winkel. Hier vonden we ook makkelijk voldoende boodschappen voor een zelf gekookte maaltijd. Zo voel je je gelijk een stukje meer thuis!
1 maart 2013: Onze vierde dag in Rome. Willy’s zestigste verjaardag begon met een lekker ontbijt in eigen appartement. Een leuke plek, ideaal gelegen, met een goede keuken (gisteren al uitgeprobeerd), een te klein bed (maar er staat nog een klein uitklapbaar bed in de woonkamer) en, opvallend rustig midden in een uitgaanswijk van een miljoenenstad! Koffie gedronken in een leuke gelegenheid nabij: een vriendelijk-ambachtelijke sfeer in een combinatie van een bakkerij, koekjesbakker (zichtbare ovens), koffie, thee en wijn. Gesterkt op pad via het Tibereiland, naar het Teatro di Marcello, de trappen op in richting van de kerk Santa Maria in Aracoeli, weer zo’n prachtige oude kerk, achterlangs om het reusachtige witte monument voor Koning Victor Emanuel II met uitzichtplatforms in richting van de oude binnenstad en het Forum Romanum.
Prachtig, zelfs zonder zon! Vandaar dan de Monte Capitolino naar beneden gewandeld en al buiten het hekwerk met veel verwondering naar de ruïnes en opgravingen van het Forum Romanum gekeken.
Tegen 12.30 uur, na een vrij lange wachttijd (12,- euro entree p.p.) bleven we tot 16.30 uur op het terrein, inclusief een bezoek aan het nabije Colosseum. Een voor ons onbekende sfeer van antieke poorten, tempel(resten), stadsnatuur, recente opgravingen, gigantische ruïnes, beelden etc. midden in een levendige stad! Wij bezochten daarna ook nog de groene Monte Palatino (Palatijnse heuvel): ook hier veel opgravingen, spontane natuur en tuinen. Onvergetelijk al die vergezichten!
Ondanks een zekere oververzadiging zijn we hierna toch nog het immense Colloseum ingelopen. Kolossaal!!
Doodmoe bereikten we tegen 18 uur ons tijdelijk thuis op de Via del Montefiore. Uitrusten, een aperitiefje en dan op zoek naar een restaurant om Willy’s verjaardag passend af te sluiten. Dat lukte prima in een sfeervolle, druk bezette osteria vlakbij.
2 maart: Onze vijfde dag in Rome begon na het ontbijt op het Campo de’ Fiori, een verfijnde, kleinschalige, écht Italiaanse markt met vooral groenten, fruit, snijbloemen en potplanten, maar relatief klein tot onze verrassing. Even wat spatjes regen… Maar gelukkig scheen de zon al gauw weer en wandelden we door de oude stad, soms al op bekend terrein, zoals het Navonaplein, naar ons eerste doel, Piazza di Spagna met z´n wereldberoemde, fraai gevormd omhooglopende Spaanse Trappen tot de kerk Trinita dei Monti op de top van de heuvel. Even uitrusten en zitten kijken over de mensenmassa beneden en op de traptreden.
Per metro lieten wij ons naar ons tweede doel, de wijk Testaccio, niet ver van de metrohalte Piramide, vervoeren. Een vml. industriegebied en arbeiderswijk (abattoir, gasfabriek e.d.) tegenwoordig een broeiplek voor alternatieve cultuur en ambachten, en ooit ook een buurt voor krakers. Tegenwoordig zijn er ook vele muziekclubs gelegen langs een vreemde kunstmatige schervenheuvel, mooi terrasvormig begroeid! Veel gekke plekken – b.v. een prachtig bamboestokkenbouwsel – , maar ondertussen ook veel te stylish of een beetje te braaf.
Via de oude arbeiderswijk liepen we terug naar ‘onze’ wijk Trastevere. Na een uurtje pauze – eten kopen, even uitrusten – hadden we nog zin en energie voor een avondschemerwandeling richting de Aventino, een van de zeven heuvels waar Rome op gebouwd werd. Een belevenis! Eerst over de Tiber, dan langs de ruïnes van de Palentino-heuvel in avondgloed en verder dwars over de buurheuvel Aventino met prachtige villa’s, een schitterende privéschool in een park, kerken, kloosters en vooral plantsoenen met heerlijke uitzichten over Rome.
Adembenemend, en dat vonden niet alleen wij; veel andere toeristen, maar ook de Romeinen genoten van deze lentedag die na de middag nog boven de 15° C. en zonnig bleek! Moe, maar ook nog helemaal onder de indruk wandelden we vlak bij ons tijdelijk huis nog langs de basiliek Santa Cecilia in Trastevere, waar een jonge pianiste fraai oefende op een concertpiano.
3 maart: Zondags ontbijt, met eitjes, speltbrood van de Biomarkt, lekkere jams van zus Kirsten etc. Pas tegen 10.15 uur naar buiten waar het weliswaar nog flink koud was – 4-5° C. – maar waar je ook de warmte al voelde aankomen (’s middags 16° C., zonnig). Op weg naar de Via di Conciliazione richting Piazza en Basilica di San Pietro, keken we nog even enkele kerken binnen en dronken we in een café gauw ons dagelijks oppepmiddel. Majestueus, pompeus?!? We konden in ieder geval met een lange rij wachtenden even de tijd nemen om die overweldigende gebouwen, lanen en pleinen van het roemruchte kerkelijke dwergstaatje in ons op te nemen.
De controle bij de ingang viel dan weer mee, ging relatief snel (detectiepoortjes à la Schiphol). Gelukkig waren de gebouwen niet al te vol, dus we konden de sfeer rustig in ons opnemen, alles in mate op ons in laten werken. Het hoofdschip en het plafond van de St. Pietersdom (foto 1 en 2) zijn al geweldig indrukwekkend, de zijschepen (3) en ’traverses’, de baldakijn boven het hoofdaltaar (4), de Pièta van Michelangelo (5), de koepels met schilderingen (6), schilderijen op altaren en muren (7 en 8), marmeren vloeren (9) en b.v. het doopvont vormen een uniek ensemble maar geven ook een gevoel van verpletterende overvloed.
Tot de drang naar buiten te groot werd… Buiten besloten we niet met de lift op het koepelplatform te gaan (toch iets te heiig, of had Willy toch te veel hoogtevrees; we weten het niet meer), maar op zoek te gaan naar het Vaticaanse Museum. Dat bleek gesloten op zondag!
Na een lange wandeling rond het ministaatje Vaticaanstad (rondom bevinden zich héél hoge muren) duurde het een tijdje voor we de Passeggiata dei Gianicola gevonden hadden. Het was de moeite meer dan waard: een mooie wandelboulevard heuvelopwaarts met prachtige lanen met oeroude platanen, heerlijke parksferen met terrassen en een fraai uitzicht over Rome. Ook hier weer veel mensen, maar nu op zoek naar frisse lucht, zonlicht, stadsgroen en verre uitzichten. Veel toeristen, maar toch ook inwoners van Rome gezellig aan de picknick en zelfs een bruiloft met fotosessie in het Garibaldipark. Heerlijk ook de weelderige sfeer van de Botanische Tuin en bloeiende Mimosa onderweg. Zo wandelden we met veel plezier door een villawijk tot we boven Trastevere aan de afdaling begonnen en langs veel mooie, haast zomerse terrasjes weer thuiskwamen.
4 maart: Soms heb je gewoon een van die wat ongelukkigere dagen: die dag duurde het al even wat langer voor we in Termini de trein richting Tivoli vonden en de ongemakken van een kaartjesautomaat leerden doorgronden. Maar eenmaal in de trein naar Rome-Tiburtina, waar we geacht werden over te stappen, waren we vol goede moed, in een schoolreisjesachtige stemming. Maar Tiburtina bleek een station waar je moeilijk de juiste perrons vindt, veel verbouwing o.a. En de trein had ook vertraging. De eerste 10 -15 km de stad uit vertoonden dan het andere gezicht van Rome: rommelig, versnipperd, vuil en sfeerloos, en dat bleef ook nog zo tot Bagni di Tivoli aan het einde van de vlakte. De laatste 5-10 km door de bergen richting Tivoli waren wel erg mooi, mediterraan, met veel olijfbomen, rotsen, boerderijtjes. Tivoli zelf bleek naast nieuwbouw ook een oude, niet opgeknapte middeleeuwse kern te hebben met een heel provinciale uitstraling. Na een lekkere koffie gingen we op zoek naar de wereldberoemde Villa d’Este en haar heerlijke tuinen.
Dicht op maandag, vloek!!! Stond ook nog anders aangegeven in een recente gids. Gefrustreerd terug en in Rome een bezoek aan de op een na grootste, prachtige kerk San Giovanni in Laterano gebracht. Op de gevel van deze kerk staat “Sacrosancta lateranensis ecclesia omnium urbis et orbis ecclesiarum mater et caput” (Allerheiligste kerk van Lateranen, moeder en hoofd van alle kerken van de stad en van de wereld). Dat is even een statement! En toch echt genoten.
Vandaar dan met de bus naar het begin van de Via Appia Antica. Horror! Veel te druk verkeer, eng. Na een kilometer gewandeld te hebben gaven we het geïrriteerd op,
We bogen van de drukke weg af in richting van een natuurgebied aan de rand van de stad: uiterwaarden van een kleine beek, stedelijke restnatuur van het leukere soort. Toch weer troost dankzij de natuur! Tegen de wijk aan ging het natuurgebied over in een relatief kleinschalig tuinbouwproject.
We zijn uiteindelijk teruggewandeld via een moderne, leefbare wijk (die we anders ook nooit hadden bekeken) tot het treinstation in Rome-Tuscolano en vandaar nog twee haltes verder in Trastevere uitgestapt en helemaal naar ‘huis’ gelopen.
5 maart: De laatste complete vakantiedag begon met een mooie stadswandeling – deels herinneringen – richting Piazza del Popolo – heel indrukwekkend.
Even alvast naar het café gaan kijken waar we later op de dag Mascha Born zouden ontmoeten en vervolgens aan een kilometers lange wandeling op de Via Flaminia in de richting van het moderne Museo MAXXI begonnen. Onderweg nog even gekeken naar het museum voor ‘kinderlijke nieuwsgierigheid’ (je was er niet welkom zonder kinderen) en ook nog in een fraai stukje stadsnatuur, de Giardini dell’Accademia Filharmonica Romana, achter de Romeinse Filharmonische Academie – mooi!
MAXXI, het Italiaanse nationaal museum voor kunst uit de 21e eeuw, werd ontworpen door Zaha Hadid, een wereldberoemde, vernieuwende architecte uit Irak. Het maakte van buiten en van binnen grote indruk op ons.
Vanuit het museum liepen we terug naar Piazza del Popolo voor onze ontmoeting met Mascha Born, een Nederlandse uit Rome waar we al langer i.v.m. Springzaad contact mee hadden. We hadden een kort maar vruchtbaar gesprek over eventuele Europese samenwerking. Met haar samen gingen we terug via de Tiber richting Trastevere met een minibus en de tram. Misschien zou ze 17 mei a.s. naar Nederland komen om deel te nemen aan een belangrijk symposium voor ons… Na een rustpauze in ‘onze’ wijk, in een favoriet restaurant afsluitend en met enige weemoed gegeten.
6 maart: Tegen 8.00 uur voor het laatst in Trastevere uit bed gestapt. Ontbijt, opruimen, pakken en dan een laatste ronde door de omgeving: Tibereiland, nu pas gezien dat er een klein, betaalbaar restaurant, notabene met Michelinster op het eiland ligt. Next time.
Verder door het Joodse getto, in een kantoorboekhandel leuke spulletjes gekocht, een laatste cappuccino vlak bij ons huis en dan weer terug. Wachten op de eigenaar die even alles checkte, de sleutel kwam halen en ons 100,- euro borg teruggaf. Per tram en trein naar het vliegtuig richting Schiphol en dan duurde het nog tot ’s avonds laat voor we -behoorlijk moe- in Den Hoorn op Texel arriveerden.