Bestuurder van 2001 t/m 2018
We kenden Kees al jaren voordat we hem voor het eerst in levende lijve ontmoetten. Zijn reputatie als groene pedagoog, die hij o.a. te danken had aan de door hem geredigeerde publicatie ‘De Tuin om de school, wat doe je ermee?‘ was hem vooraf gegaan. We waren al langer benieuwd wie er achter die korte, maar krachtige naam zat.
Marjan Margadant was degene die ons met hem in contact bracht. Ons eerste contact (29 september 1997) was gelijk gedenkwaardig; Kees had ons uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek op zijn toenmalige werkplek, het Christelijk Pedagogisch Studiecentrum in Amersfoort. Dat gebouw bleek te liggen op de Disketteweg nr. 11. Die straatnaam had ons al een beetje moeten waarschuwen dat het waarschijnlijk geen villa in een gezellige groene wijk zou zijn, maar we schrokken toch van de koele sfeer van het gebouw waarin Kees zijn dagelijks brood moest verdienen. Hij op zijn beurt liet merken dat hij verrast was van ons verschijningsbeeld. Hij associeerde ons direct met een grassroots beweging. Wat natuurlijk ook wel klopt als je het googelt: Grassroots initiatieven zijn initiatieven die vanuit de gemeenschap komen en niet vanuit het bestuur of management. Het zijn dus bottum-up initiatieven in plaats van top-down initiatieven.
Ondanks dat beetje onwennige begin maakten we al snel nieuwe afspraken om ons gezamenlijke doel: natuur dichter bij kinderen brengen verder te verwezenlijken. Marjan Margadant was daar de eerste jaren meestal ook bij. Kees en Marjan waren niet alleen collega-groene pedagogen, maar deelden bijvoorbeeld ook hun enthousiasme voor de Engelse organisatie Learning through landscapes. Gezamenlijk bedachten en begeleidden we in de jaren rond de eeuwwisseling de projecten Bloeiend en boeiend en Leven met Verschillen.
Kees Both als bestuurder van Stichting Oase
Marjan Margadant trok zich in die periode langzaam maar zeker terug uit het Oase bestuurswerk en stelde in het jaar 2000 voor dat Kees haar als groene pedagoog op zou volgen. Vanaf 2001 heeft Kees vrijwel alle bestuursbijeenkomsten bijgewoond. Al was dat in de periode dat hij plotseling doof was geworden heel vermoeiend voor hem. Een doventolk hielp, maar dat bleek voor de andere bestuurders ook best een uitdaging, gewend als we waren er spontaan op los te associëren. Het was voor de tolk bijna niet te doen om onze ongeordende woordenstroom adequaat weer te geven. Toen we dat beseften hielden we er natuurlijk wel zo veel mogelijk rekening mee. Iedereen (Kees zelf op de eerste plaats natuurlijk) was heel blij toen hij een cochleair implantaat kreeg, waarbij je weliswaar niet hetzelfde hoort als andere mensen, maar toch voldoende kunt begrijpen om met een rustige vergadering mee te kunnen doen.
Kees was zich zeer bewust van de kwetsbare (financiële) positie waarin Oase jarenlang verkeerde en maakte zich daar zorgen over. Samen met de voorzitter van Stichting Oase Hein Koningen nam hij dan ook graag deel aan een bijeenkomst in Beuningen, op 20.11. 02, waarvoor ook Just Walter en Roel van Raaij van het ministerie van LNV uitgenodigd waren. Gelukkig leidde deze bijeenkomst tot een jarenlange ondersteuning vanuit dit ministerie.
Op 18 en 19 september 2008 was Kees zelf de gastheer voor het Oasebestuur. Hij organiseerde een zeer geslaagde tweedaagse bijeenkomst in Amersfoort en omstreken, waarbij we overnacht hebben in Kasteel Stoutenburg, waar destijds het Fransiscaans Milieuproject huisde. Ook met hen voelde Kees zich sterk verbonden.
Kees nam ook deel aan de twee buitenlandse excursies die we voor het Oase-bestuur hebben georganiseerd: in 2005 naar de speelnatuur en groene schoolpleinen in Beieren en in 2013, samen met Han, zijn vrouw, naar o.a. Insel Hombroich en het Emscherpark in Duisburg (zie de foto’s hieronder).
Springzaad
Na de projecten Bloeiend en boeiend en Leven met Verschillen (waar Kees projectleider van was) hebben we rond de milleniumwisseling samen het initiatief genomen om binnen Stichting Oase een nieuwe netwerkgroep op te richten, vanaf 2001 Springzaad genoemd. Eerder dat jaar hadden we een groepje mensen uitgenodigd mee te doen om dit netwerk vorm te gaan geven.
Op de eerste bijeenkomst die we gezamenlijk organiseerden (28 en 29 september 2001 in Rotterdam) was Kees helemaal in zijn element.
In de jaren die volgden was Kees zeer actief betrokken bij Springzaad. Hij nam regelmatig deel aan de excursies, begeleidde o.a. zelf een excursie met de Agatos groep (netwerk Noord-Brabantse leerkrachten) naar Engeland (Learning through landscapes) en onderhield contacten met collega groene pedagogen in binnen- en buitenland. Hij was gangmaker en verbinder binnen de kerngroep van Springzaad, maar bovenal was hij de auteur van tientallen artikelen in diverse pedagogische vakbladen, waarbij hij knap de pedagogische theorie liet wortelen in de groene praktijk. Soms schreef hij samen met andere kerngroepleden zoals Sigrun Lobst en Paul Janssen. Ook schreef hij het pedagogische hoofdstuk in het boek Vrij Spel voor natuur en Kinderen. Kees heeft hiermee een onuitwisbare stempel gedrukt op de ontwikkeling binnen en buiten het netwerk Springzaad waar het gaat om groene schoolpleinen en speelnatuur.
Kees was ook vele jaren hoofdredacteur van Mensenkinderen, het blad van de Jenaplanvereniging. In deze vereniging speelde Kees een belangrijke rol. Hij zorgde er o.a. voor dat bij de Jenaplanscholen het thema Groene schoolpleinen hoog op de agenda kwam te staan. Wij hebben zelf op de jaarlijkse Jenaplanbijeenkomsten in november verschillende keren workshops over dit thema mogen geven (samen met groene Jenaplanleerkrachten als Peter Peels en Elise van Kessel).
Als boegbeeld voor groene pedagogiek in Nederland stond hij ook aan de wieg van de Stichting Groene Pedagogiek. Op hun website zijn pdf’s van de meeste van zijn natuurpedagogische artikelen te vinden.
Kees Both als Oase auteur
Ook voor Oase heeft Kees artikelen geschreven, waarbij hij vooral zijn filosofische kant en zijn natuurbetrokkenheid kon uitleven.
- Tijd is leven, herfst 2001
- Ons wandelrondje, voorjaar 2004
- Fascinerende beuken, herfst 2004
- Meekijken met Thijsse – de gewone salamonszegel, zomer 2005
Kees en Han op Texel
Kees en Han waren graag, ook nadat Kees gestopt was met het Oase bestuurswerk, op Texel. We hebben, toen Kees al ziek was, nog een heel fijn lang weekend met elkaar op het eiland doorgebracht.
Nagedachtenis
Begin september 2021 kregen we een telefoontje van zoon Christiaan Both. We waren op dat moment in het haventje van Noordpolderzijl, het kleine, maar bijzonder sfeervol gelegen zeehaventje aan de Waddenzee, ten zuiden van Rottemeroog.
Christaan vertelde dat zijn vader op sterven lag (Kees stierf op 8 september 2021) en vroeg of we tijdens de begrafenis iets wilden vertellen over Kees zijn belang voor Stichting Oase en Springzaad. Dat vonden we uiteraard een grote eer en we hebben dat graag gedaan. Het was nog in de Coronatijd, dus het aantal mensen dat de begrafenis mocht bijwonen was beperkt. Met een livestream was het mogelijk de plechtigheid toch te volgen.
Ilse Vonder schreef in het winternummer van Oase bij wijze van ‘in memoriam’ een artikel over Kees en zijn belangrijke bijdrage aan de groene pedagogiek: Kees Both en de groene pedagogiek. Ook andere media besteedden aandacht aan zijn overlijden. Niet alleen de pedagogische vakbladen, maar ook een landelijke krant als Trouw publiceerde een lang artikel over het leven en werk van Kees: ‘De groene pedagoog met het eerlijke hart’.
Aan het eind van ons verhaal tijdens de begrafenis suggereerden wij al dat we vanuit het Oase netwerk (met name Stichting Springzaad) graag zelf ook nog ruimer aandacht wilden besteden aan zijn onvermoeibare inzet voor onze gemeenschappelijke passie ‘Meer aandacht voor natuur en kinderen’. Dit heeft in de maanden die volgden geleid tot intensieve contacten, waarbij naast Ilse Vonder en Springzaad-bestuurders ook de schoondochter van Han en Kees, Wendy Schuurman, een belangrijke rol speelde. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een boekje met zorgvuldig geselecteerde artikelen van Kees (fraai vormgegeven door Machteld Klees), getiteld ‘Verwondering’.
Het is te koop in de webwinkel van Stichting Springzaad. Dit boekje werd gepresenteerd op 19 maart 2022 tijdens de inspiratiedag ‘Groene verwondering, de ontmoeting van kind en natuur en onze rol daarin’. Deze dag, waarop ook Han, Wendy en andere familieleden van Kees aanwezig waren, vond heel passend plaats in Jenaplanschool de Lanteerne in Nijmegen. Helaas bleek Arjen Wals, die gevraagd was voor de hoofdlezing, niet aanwezig te kunnen zijn, omdat hij vanwege Corona in Praag moest blijven. En Heilien Tonckens, die dagvoorzitter zou zijn en van te voren al veel had gedaan om het programma van deze dag tot een succes te maken, moest helaas ook last minute afzeggen. Maar het kwam toch allemaal goed, mede door het onvolprezen improvisatietalent van Pjotr Timmerman en de andere aanwezige Springzaad bestuursleden. We hadden geluk met het weer, het was een koude, maar zonnige dag, Op het groene schoolplein van Jenaplanschool de Lanteerne en de er naast gelegen locatie van Een Slingertouw konden de deelnemers meedoen met interessante workshops. Daar was door het uitvallen van de lezing van Arjen Wals meer tijd voor dan gepland.
