3 – 6 juli 2005
“Beieren” betekende in onze Oaseperiode (1991 – 2019) eigenlijk vooral Reinhard Witt, de Duitse natuurtuin‘paus’ uit Ottenhofen, woonachtig net iets ten zuiden van de Beierse hoofdstad München. Initiatiefnemer en onvermoeibare motor van onze Duitse zustervereniging Naturgarten e.V., auteur van een meer dan indrukwekkende serie vakboeken in onze sector, en organisator van buitengewone natuurtuindagen in het vormingscentrum voor de Duitse tuinbouw in Grünberg. Van een van de talrijke excursies die hij realiseerde berichten we hieronder uitvoeriger en dat geldt ook voor een dozijn natuurrijke tuinen en parken waar Reinhard hoofdverantwoordelijk voor was en die wij samen in de zomer van 2005 beleefden.
4 oktober 2004 belde Reinhard ons met de vraag of we er nog steeds iets voor voelden, om met onze bestuurders, max. 10 mensen, eens naar hun prachtprojecten te komen kijken. Hij dacht aan 12-15 juni 2005, een bijna optimale tijd voor tuinbezoeken, en hij zou deze keer geen gage voor zijn begeleiding vragen… Wij vonden het direct een prima idee, en de bestuurders deelden op de eerstvolgende bijeenkomst in maart 2005 die mening met ons. Alleen de datum moest iets later i.v.m. schoolvakanties in Nederland. Nu konden we beginnen aan de concrete invulling. De deelnemersgroep was gauw duidelijk, vervoer, overnachtingen, de te bezoeken locaties, programma etc. groeiden in de maanden april t/m juni tot een definitief programma.
Zaterdagavond, 2 juli 2005, kwamen we, na een lange treinreis samen met Kees Both en Hein Koningen, tegen 19 uur in Markt Schwaben aan. Reinhard had hier, in een hotel niet ver van het station, kamers voor de bestuurders geboekt, waar in de loop van de avond ook Johan Heirman en Hilde Lochs, de partner van Johan, nog aanschoven. In een gepaste Beierse Biergarten begon, rustig aan, onze vierdaagse. Samen met Reinhard wandelden wij nog de 1,5 km afstand naar het huis en de tuin van Reinhard en zijn familie in Ottenhofen, waar wij ons dan in alle rust in hun tuinhuis installeerden.
Maandagochtend 3 juli zaten we al voor 9 uur in de warme, zomerse tuin. Een kort voorstellingsrondje, een welkomstprosecco, proosten op onze ontmoeting in zo’n heerlijke tuin en in de hoop op een fijne, belevenisrijke vierdaagse.
De omringende natuurtuin lokte natuurlijk al lang met zijn reliëf, water, spannende beplanting en begroeiing, insecten, slakken, vogels… en Reinhard had na ruim een uur kennismaking er ook zichtbaar en hoorbaar zin in om meer over ‘zijn’ tuin te vertellen. En hij beschikte over een tuin waar je met een geïnteresseerd publiek ook rustig uren in rond kunt dwalen. Met onderbreking deden we dat dan ook ruim drie uur lang…
We begonnen de wandeling op de fraaie, enorm soortenrijke natuurstenen heuvel in het centrum van de tuin – veel herkenning en waardering van soorten, soms ook vakantieherinneringen bij voor ons uitheemse soorten, maar nog vaker een soort zuchten – tja, met zo’n prachtige kalkstenen biotopen, kon dat bij ons maar van nature… Soms was de natuurlijke weelde ook gewoon te overweldigend, zoals de pol grasklokjes (foto 4). Dan helpt het even terug te komen op een neutrale plek en wat frambozen aangeboden te krijgen (foto 5). Sommigen van ons klommen tussendoor ook op een van de vegetatiedaken van huize Witt voor een overzicht en luchtfoto’s (foto 1). De tuin van Reinhard en Maria Witt kende gelukkig ook gedeeltes met schaduw: bossige gedeeltes (foto 6), voormalige visvijvers met een saunahuisje, tot je het uiteinde van het terrein bereikte, een heuse beek!
In de vroege namiddag vertrokken we carpoolend naar verschillende projecten die Reinhard Witt in de nabije omgeving gerealiseerd had. Wij bezochten openbare natuurrijke plantsoenen en bloemrijke bermen in een relatief jonge woonwijk in
Erding-Pretzen, waar we ook een particuliere natuurtuin (zie foto’s hieronder) met een enorm hoogteverschil op relatief weinig vierkante meters in alle rust mochten bekijken.
Na de openbare cq. particuliere weelde, beiden zeer uitnodigend om langer te verwijlen, bezochten we dan ook nog op een klein bedrijventerrein in Niederneuching natuurrijk groen. Prachtig voor de biodiversiteit, mooie aankleding en dat vonden we ook van de bermbegroeiing op de weg terug naar Markt Schwaben.
Een kleurrijke, afwisselende dag sloten we in stijl af op het terras van de Witt’sche natuurtuin in Ottenhofen!
Maandag 4 juli 2005
Op onze tweede dag, maandag 4 juli, liepen wij al vroeg over het terrein van de Natur-Erlebnis-Kindergarten in Oberneuching, een kleine 4 km ten noorden van ons vertrekpunt Ottenhofen.
Ook onze tweede etappe op deze dag ging langs een Natur-Erlebnis-Kindergarten (kinderdagverblijf), in Moosinning, een in 2004 gerealiseerde, jonge natuurbelevingstuin met vooral een opvallende waterspeelplek.
Als derde Natur-Erlebnis-Kindergarten bezochten we, ook nog voor de middag, de indrukwekkende natuurspeelplaats in Notzing, ook weer maar enkele kilometers verder noordelijk gelegen. Het verschil met de eerste beide plekken: het speelterrein ligt lager, zodat je prachtig van boven over het terrein en de spelende kinderen kon kijken (zonder dat die zich geobserveerd hoefden te voelen). En die waren er dan gelukkig deze keer wel. Wij genoten uitgebreid van het ongekende natuurspeelspektakel!
Na ruim een uur verbazing, fotograferen, ontdekken, nog een rondje draaien, kijken en nog meer ontdekken, werd het tijd voor een maaltijd in het nabije Erding en vervolgens een autorit naar München-Riem, waar de Bundesgartenschau 2005 georganiseerd werd. Zowel Reinhard Witt (5000 m2 openbare bloemenweiden nabij de zuiduitgang van deze Duitse Floriade) als ook Heiner Luz (800 m lange zoom van vaste oeverplanten, steil aflopend van het grote BUGA-meer) wilden ons graag hun creaties laten zien.
Wij verbleven ruim 3 uur op het BUGA-terrein, deels op eigen gelegenheid, voor we, na een dag vol impressies in de auto’s stapten om ruim 100 km zuidelijker ons einddoel voor deze dag, de ‘wunderschöne’ Staffelsee met Alpencoulisse te bereiken. Op een terras aan het inderdaad fraaie meer met zicht op de Duitse Alpen, gunden we ons na zoveel belevenissen, rust en een tweede maaltijd.
Overnachten deden we allen in Huglfing, iets ten noorden van de Staffelsee. De meesten waarschijnlijk als een blok, alleen Reinhard heeft zijn matras op de gang gesleept, om daar te kunnen inslapen. Te veel gesnurk van zijn roommate...
Dinsdag, 5 juli 2005
Na het ontbijt reden we naar onze eerste excursieplek, de Natur-Erlebnis- Spielplatz Eglfing. Het was nog vroeg in de ochtend, regende licht, dus praktisch uitproberen moesten we het terrein dan zelf maar. Na enige uitleg van Reinhard over de totstandkoming van het ruime, geaccidenteerde terrein ‘met bergzicht’, in dit kleine, maar welvarende Beierse dorp, ging iedereen zelf op fotosafari. Tussendoor waren er wel steeds weer ontmoetingen met collega’s, bij het uitproberen van de speelaanleidingen, en vele leuke verrassingen in voor ons toen nog ongekend natuurrijke speelnatuur.
Al was het weer dan matig en durfden we niet echt alles te bespelen, diep onder de indruk waren we wel. ‘Ooit wil ik hier nog eens terugkomen’, dacht menigeen van ons. Van hier naar onze tweede etappe van de dag was het een heel eind rijden: ruim 150 km tot het stadje Lauingen waar Reinhard Witt en collega’s al in 1995 op het terrein van de Hyazinth-Wäckerle Mittelschule, een school voor Voorgezet Onderwijs, een van de vroege zg. Natur-Erlebnis-Schulhöfe had gerealiseerd.
Van Lauingen volgden wij vervolgens ca. 40 km de jonge Donau, via Dillingen, Schwenningen en Donauwörth tot ons volgende doel, een bezoek aan het groene schoolplein van de Grund- und Mittelschule (basisschool en VO, aangelegd 2002) in Asbach-Bäumenheim.
Van Asbach-Bäumenheim was het weer ongeveer een uurtje rijden naar het volgende doel: een Italiaanse ijssalon in het mooie stadje Wassertrüdingen.
Dat mochten we niet missen voor we aan onze laatste namiddagse uitdaging zouden beginnen: op korte afstand van het stadje ligt de Hesselberg, een geologisch en botanisch interessante berg, die eenzaam en geïsoleerd liggend in het verder vooral glooiende landschap van de Frankische Jura op grote afstand al te zien is. Reinhard laat deze aparte berg met hoogplateau en schapenbegrazing graag aan bezoekers zien als referentiebeelden uit de ‘echte natuur’ – veel halfdroge en droge groeiplekken/biotopen – voor zijn beplantingen en begroeiingen in natuurtuinen.
Tegen 18.45 uur verlieten we pas die heerlijke hoogte, 689 m, en daalden weer tot op de ”vlakte” – 423 m – terug. Tenslotte moesten we nog ruim 50 km tot ons overnachtingsadres rijden – Gasthaus Schwarzer Adler in Warzfelden nabij Dietenhofen, ons eerste doel morgenochtend. Heerlijke dag!
Woensdag 6 juli
Voor woensdag had Reinhard Witt de beide meest gerenomeerde groene schoolpleinen van zijn werkgebied gereserveerd: de Basis- en Middenschool in Dietenhofen en de Schule am Museum (Speciaal Onderwijs, Sonderpädagogisches Förderzentrum) in Schwabach, beiden gelegen in Midden-Franken.
We arriveerden al om 8 uur ’s ochtends op het voor Nederlandse begrippen reusachtige, reliëfrijke en uiterst gevarieerde groene schoolplein van de basis- en middenschool in Dietenhofen. We bleven er twee uur lang, steeds geboeider, elke vierkante meter van het terrein, met én zonder kinderen, in ons opnemend. Vooral natuurlijk in het pauzekwartier toen we de ‘zwermen’ kinderen in hun spel, hun bewegingen, maar ook hun ontspannen manier van uitrusten konden meebeleven en fotograferen.
Er zullen weinig groene schoolpleinen op het continent zijn waar door zoveel bezoekers zoveel beelden en ideeën mee naar huis genomen werden! In onze jarenlange campagnes voor meer groene schoolpleinen in Nederland en Vlaanderen (2004-2017) ontbrak Dietenhofen zelden of nooit… Graag is Willy er in 2007 ook nog eens met een groep Brabantse onderwijzers – van het netwerk AGATOS – voor inspiratie op bezoek geweest. Vanuit het destijds jonge netwerk Springzaad hebben in 2003, tijdens de aanleg van het groene plein, de ontwerpers en hoveniers Marleen van Tilburg, Hasan Gadellaa en Sigrun Lobst (de zeer gewaardeerde ontwerpster van het groene plein) actief aan de totstandkoming van het schoolplein meegewerkt.
Ons laatst bezochte groene schoolplein, 30 km ten oosten van Dietenhofen gelegen, bevond zich op de vml. locatie van een Amerikaanse kazerne in Schwabach. Bij de aanleg van dit groene schoolplein in 1996 moest er een spectaculaire hoeveelheid betonnen vloeren – er stonden ooit tanks op het terrein – weggewerkt worden onder de kunstmatige heuvels op het toekomstige schoolterrein. Dat zorgde gelijk al voor een zeer spannend reliëf op het terrein. Wat ook onmiddellijk opviel was de integratie van techniek, kunst en cultuur op het bijzondere schoolterrein. En de gedrevenheid van de directeur van deze school voor speciaal onderwijs, Heinz Krautwurst, die ons met veel enthousiasme ontving en rondleidde. In 2000 werd op het ruime terrein ook nog een kleiner stuk speelnatuur voor de kleuters ontwikkeld: een eigen wereldje.
En toen naderde, na een zeer belevenisrijke vierdaagse bijeenkomst, een moment van afscheid nemen van Reinhard Witt, en begonnen we aan onze terugreis naar Nederland vanaf Neurenburg tot Arnhem/Nijmegen. Gelukkig woonden we toen nog in Beuningen – naar Texel hadden we nog een dag overnachting moeten inplannen!