9 t/m 14 oktober 2021
De reis naar Hamburg begon op 8 oktober, met de boot van 12 uur, treinreizen van Den Helder tot Amsterdam, van Amsterdam tot Osnabrück (altijd heerlijk om in de trein naar Berlijn te zitten!), en daar dan net op tijd overstappen in de overvolle trein naar Hamburg. We vonden alleen nog twee zitplekken tussen een groep van 7 jonge dames op vrijgezellentoer naar de Reeperbahn: krijsen, lol, veel cola-rum; zij stapten pas in Hamburg Hbf. uit de trein… zo werden ons nog wel 20 stille minuten gegund tot de eindhalte in Hamburg-Altona. Bus 15 bracht ons van het station makkelijk naar ons tijdelijk woonadres op de Bernadottestrasse in de prettige wijk Ottensen. De binnenkomst in het huis en de riante woning zorgde bij ons beiden voor een dubbel ‘wow effect’: een mooie, ruime, prachtig ingerichte, voorheen grootburgerlijke woning; naar schatting ruim 3 m hoog, mooie stucplafonds, kozijnen, en 10 deuren naar onderling doorlopende ruimtes, twee badkamers (een voor ons!), een heerlijke keuken, een ruime, mooie kamer voor ons, een verbindende ruime hal en een balkonnetje met twee stoeltjes, een tafel en ruim uitzicht op oude achtertuinen. Rondom een oude chique omgeving!
Zaterdag 9 oktober
In Hamburg wordt het eerder licht dan op Texel, het ligt gewoon noordelijker én oostelijker. Dus we gingen na een prima ontbijt al vroeg op avontuur: de Elbe trok en lag nog geen halve kilometer van ons huis vandaan. Een mooie statige omgeving tot de parallel lopende Elbchaussee, dan steil naar beneden via een rivierstuwwal met bronnetjes tot aan de Elbe. Het Donnerspark en het Fischerpark zijn al langer dan een eeuw landschapsparken met elementen van tuinbouwexposities en een mooi padennet voor wandelaars en joggers.
Via mooie zichtlijnen en uitzichtpunten is de Elbe en de tegenoverliggende oever al gauw regelmatig te zien. Nog opvallender dan de grote, traag stromende en druk bevaren rivier zijn de reuze containerhavens met een waar woud aan gigantische kranen. Een intrigerend contrast! Langs de oevers staan ook, tot enkele kilometers stroomafwaarts, veel recent gebouwde, transparante, glazen kantoor- en woongebouwen tot aan de fraaie museumhaven met oude kapiteinswoningen in het voormalige dorpje Övelgönne. Een mooi stukje Elbe, met terrasjes, stadstranden e.d.
Vandaar liepen we via parken weer terug naar onze wijk: dwalen, dwalen, dwalen… die leek veel groter dan we dachten! Veel stedelijk groen, veel boomspiegels, voortuinen, maar bovenal een vrij informele sfeer. Heel veel cafés, restaurants, leuke winkelstraten, pleintjes, een biomarkt: kortom een wijk om je thuis te voelen. Op een mooi terrasje onder bomen in de zon (verder was het koud!) genoten we van een koffie met pastel de nata.
Even naar ‘huis’ voor een lunchpauze en dan met de bus, halte voor ons huis, naar de hoofdstraat, Schulterblatt, van de wijk Sternschanze, de meest drukke uitgaanswijk van Hamburg. Een kleurrijk stadsdeel, multicultureel, met een reuze rommelmarkt in en om een voormalig slachthuis, met kleurrijke binnenhoven, winkelstraten en veel huizen en straten in transitie van compleet ondergespoten met graffiti tot nieuwe, rijke, trendy winkels en klandizie. Een boeiende, drukke wijk en zeker (nu nog) betaalbaarder dan Ottensen.
Hoe dichter we bij het Schanzenpark kwamen hoe groter werd de drang om onze vroegere woonomgeving te bezoeken: langs markthallen en door het Schanzenpark liepen we tot de Verbindungsbahn (waar we begin jaren ’80 woonden). Enkele fotomomenten en dan de oh zo bekende wijk in: Grindelallee, universiteit, Abaton (waar een filmfestival liep, biertje op terras). Via de Binnenalster wandelden we naar de binnenstad, even de Michaeliskerk – mooi gerenoveerd – bezoeken, dan naar de Grossneumarkt waar net een muziekfestival afliep.
Moe – na 16.000 stadse stappen – even uitrusten op een terras in de zon. Verder met de bus naar station Altona: sightseeing o.m. langs de eindeloze Reeperbahn, de Davidwache (beroemd-berucht politiekantoor), de plezierstraat Grosse Freiheit (!), ‘de grote vrijheid’ van seks, alcohol, drugs, prostitutie etc. Weer thuis vooral even behoefte aan rust en ontspanning.
Zondag 10 oktober
Goed uitgerust, na een lekker ´Frühstück´, bereidden we gauw de tweede dag voor. Op het nippertje misten we de bus richting station Altona, direct voor de deur. Dan maar wandelen, het was maar een kilometer. Stil bleek het nog bijna overal, en fris, 3° C. Dus even doorstappen tot het station en dan vier haltes met de S-Bahn tot Blankenese. Voor 11 uur arriveerden we al in dit mooie, op een heuvel van bijna 100 m gelegen dorpje langs de Elbe. In het centrum – ouderwets chique, badplaatsachtig – bij een bakker nog wat broodjes gekocht en dan richting Elbtreppen gewandeld. Een heel groene, romantische sfeer, spannende trappen, kasseien en steeds maar weer mooie uitzichten op de Elbe. Heerlijk wandelen en wonen is het hier; haast mediterraan! Eenmaal beneden klommen we eerst op een als een vuurtoren geverfde, rood-wit gestreepte uitzichttoren: het panorama naar het westen toe is hier overweldigend. Twee grote rivieren breed lijkt de Elbe hier wel, immens! Breed genoeg ook nog voor langwerpige zand-populieren-wilgeneilanden in de rivier. Fraai!
Tegenover, meer landinwaarts ligt een groot bedrijf, Airbus: gewoon buiten, in de open lucht, staan er grote vliegtuigen op klandizie te wachten. Beetje gek voor een havenstad, vonden we. Maar je ziet ook, verderop grote havenbekkens met containerberglandschappen en reuze kranen. De rivier beleven kan ook heel divers in Hamburg: Na een 3 km lange wandeling langs de Elbpromenade tot de Teufelsbrücke – deels parkachtig, deels stedelijke wildernis – stapten we in een OV-pontje naar de overkant, naar Finkenwerder.
Ooit een eiland in de Elbe en een vissersplaats uiteraard. Nu op zich een druk bewoond stadsdeel, maar op zondag viel er weinig te beleven. Dus verder met een boot, 5-10 km stroomopwaarts tot bij de echte binnenstad, de Landungsbrücken! Met elke kilometer kwam de imposante, nieuwe skyline van Hamburg beter in zicht: indrukwekkend, modern functioneel maar vaak ook mooie architectuur in voormalige industrie-, kantoor- en havengebouwen. Tevens een kilometerlange nieuwe promenade met veel zittribunes tot aan de rivier en tot in de binnenstad. Veel ruimte voor duizenden recreërende mensen! En op het water was er ook op zondag véél drukte.
We wandelden nog enkele kilometers langs deze gezellige drukte op en bij het ruime water tot aan een nieuw architectonisch icoon van Hamburg, de Elbphilharmonie. Een uniek staaltje moderne architectuur met een dwaas dak, een landmark vlak langs de Elbe op een puntje van een eiland (vroegere havenkop). Hier begint ook een hele wereld in transitie van vml. pakhuizen en havens etc. tot woon-, kantoor- en museale ruimtes en vele verbindende wandelruimtes: een nieuwe hoofdattractie van Hamburg, de Hafencity und Speicherstadt! Veel te groot en vermoeiend voor enkele uren in de late namiddag. Hier komen we graag een dagje apart voor terug! Voor de afwisseling namen we een metro naar de Feldstrasse, en wandelden met nostalgische gevoelens door het nog steeds ruige, ongepolijste Karolinenviertel op zoek naar dat ene vrije tafeltje op een terras in de zon (nodig!).
Maar dat lukte niet gauw genoeg. Dus maar snel wat lekkers onderweg gekocht en er aan ons tafeltje op het balkon – nog net op tijd in de achter de huizen verdwijnende zon – van genoten.
Maandag 11 oktober
Vanavond komt Sigi Serwinski, begin jaren ’80 van de oude eeuw onze collega op de ASP in Hamburg, bij ons in Ottensen op bezoek: samen eten en bijpraten over de afgelopen 40 jaar… dus na het ontbijt even in een buurtwinkel boodschappen gedaan voor een warme maaltijd met z’n drieën. Gauw alles uitpakken en dan per bus en S-Bahn naar halte Baumwall, zo dicht mogelijk bij de nieuwe Hafencity en Speicherstadt. Van hieruit wandelden we in lussen langs de havens en straten met verbouwde oude pakhuizen en, wat de hoogte betreft, aangepaste nieuwbouw.
Regelmatig zorgden grotere woon- en kantoorblokken en ronde gebouwen voor de nodige afwisseling in het straatbeeld. Veel van de hele ruime omgeving was al compleet ingericht, maar de randen – de Überseehafen b.v. – stonden nog vol met tientallen van de hoogste bouwkranen.
Een geweldig bouwprogramma dat uiteindelijk een kleine twee mensengeneraties en oneindig veel geld en energie zal kosten. Attractief?? Zeker als je naar de kwantiteit aan bezoekers, attracties, horeca etc. kijkt. En zeker het gebouw dat we het langst bezochten, de Elbphilharmonie. Een geweldig stuk ‘durf-architectuur’, een enorme bouwmassa, een culturele magneet! En ergens, nog niet eens halverwege van het gigantische gebouw kun je via heel lange roltrappen de zg. Plaza bereiken en rondom langs de randen van het gebouw, 37 m hoog, over Hamburg kijken. Zonder meer spectaculair. Maar ook de ruimtes en trappenhuizen binnen. En toevallig kostte het op maandag geen entree.
Na ons bezoek aan het spectaculaire landmark zijn we nog eens, laag bij de grond, door de Speicherstadt, dicht langs de binnenstad geslenterd waar we nog als contrast de oudste kerk van Hamburg, de Katharinenkirche bezochten voor we relatief vroeg teruggingen naar Ottensen.
Sigi zou om 17.30 uur op bezoek komen, de benieuwdheid naar hem groeide met de minuut… maar, zoals het een ”echte noordeling” betaamd, kwam hij 10 minuten vroeger dan afgesproken. In het begin keken we nog wat onwennig, aftastend naar elkaar. 40 jaar vragen hun tol… maar het lukte ons samen wel er een leuke avond van te maken en met een aardig actueel beeld van elkaar hartelijk afscheid te nemen. 23.30 uur was het toen Willy Sigi nog tot beneden bij de deur bracht. Schouderklopjes, uitzwaaien, beloftes tot weerzien durfden we geen van beiden uit te spreken…
Dinsdag 12 oktober
Onze vierde dag begon met een busrit naar de metrohalte Schlump (die naam alleen al) heel dicht bij ons vroeger woonadres. Direct tegenover de uitgang zagen we het grote, groene, dichtgegroeide terrein van het Schröderstift. 170 jaar geleden gesticht voor alleenstaande vrouwen, beetje hofjesachtig, alleen veel groter, maat klooster of stadskasteel en rondom fraai woekerend parkgroen, heerlijk! Het ons al sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw bekende terrein was ondertussen een prachtig woonoord voor ca. 100 mensen geworden, die binnenruimtes en park in zelfbestuur onderhielden, nu al ruim 40 jaar lang!
Als het hen nu nog zou lukken de veel te drukke straat voor hun terrein autoluw of relatief stil (e-auto’s???) te krijgen, wordt het hier echt een paradijs! In het complex bevindt zich trouwens ook nog een grote kapel van de Ethiopisch-Koptische Kerk. Vandaar wandelden we naar het eveneens heerlijk-herfstige Botanische Park “Planten un Blomen”: anderhalf jaar (1980-1982) verging er bijna geen dag zonder even vanuit de woonkamer, langs onze straat wandelend of even de tijd nemend voor een (korte) wandeling door het park, te genieten van deze ruime bron aan troostrijke stadsnatuur voor de huisdeur! Ook nu weer: er bleek nog heel veel herfstbloei, de bomen en waterpartijen bleven prachtig en indrukwekkend. De vele mooie beelden, fonteinen, de muziekkapel met dansvloer, de cafés, de verschillende thematuinen, de restanten van de stadsmuren… het was er allemaal nog.
Héél ruim, hier kun je midden in een miljoenenstad met uitzicht op het congrescentrum, een groot station, beursterrein, levendige buurten en wijken uitgebreid recreëren, sporten en spelen, natuur beleven, elkaar op velerlei wijze ontmoeten. In een uithoek van het park lukte het ons nog unieke foto’s ‘in volle breedte en hoogte’ van ons vroeger woonhuis te maken. Onmogelijk vanaf de langs denderende vierbaanse Verbindungsbahn. Vanuit het park richting binnenstad is het een korte wandeling tot de Binnenalster, het kleine stadsmeer dat direct aan de binnenstad grenst, tot vlak bij het Raadhuisplein! Hier staan indrukwekkende gebouwen rondom en ook in de aangrenzende hoofdwinkelstraat en bij het stadhuis.
Het viel ons direct op dat er veel minder verkeer was dan vroeger, veel meer verbindingen tussen de hoofdstraten en pleinen d.m.v. mooie bestrating en vergaande stillegging van het verkeer. Opvallend imposant: de St. Petrikerk, het stadhuis, de Collonaden, de passages en de binnenhof van het Levantehaus. Na een lunchpauze op de hoofdwinkelstraat, de Mönckebergstrasse, verder op bekende wegen: richting het immense hoofdstation en vandaar de gezellig-ruige wijk St. Georg in. Pauze op een mooi pleintje vooraan bij de Lange Reihe, de meest kleurrijke straat van deze stationsbuurt. Kris, kras wandelend genoten van de drukte, de geuren en de kleuren van de wijk tot we het water van de Außenalster aan het einde van een straat zagen doorschemeren.
Even tot rust komen, resetten en vanaf een bankje over dit 160 ha grote stadsmeer, 2,8 km lang en 1 km breed staren. Tijd om terug te gaan naar ons tijdelijk thuis in Ottensen.
Woensdag 13 oktober
Vandaag stond vooral een bijzonder museumbezoek op onze wenslijst: per bus en metro naar Hamburg-Zuid, Veddel, preciezer nog, naar BallinStadt, een relatief nieuw – 2016 – museum over Auswanderung (Emigratie). Hamburg was aan het eind van de 19e eeuw tot voor de 2e Wereldoorlog een wereldwijd bekende draaischijf voor 5,6 miljoen mensen, Duitsers, maar ook evenveel Oost-Europeanen op de vlucht voor honger, oorlog, uitzichtloosheid of gewoon op zoek naar een ander leven. Zij verlieten Europa via Hamburg, waar op het ‘eiland’ Veddel een Auswandererdorf (Emigrantendorp) met duizenden bedden, restaurants, winkels, vermaak, een kerk, een synagoge etc. werd opgebouwd.
De Hamburgse HAPAG organiseerde de overtochten naar de VS, Canada, maar ook het tijdelijke opvangkamp met ‘fatsoenlijke verzorging’ tot 1936. Iets voor 1900 begon die ‘victorie’ op het gebied van emigratieondersteuning en -organisatie (eerder vertrokken mensen via de havensteden Bremen en Cuxhaven). Heel begrijpelijk dat de stad Hamburg voor deze unieke geschiedenis een monument van de meest informatieve en kleurrijke aard wilde neerzetten. Dat lukte, niet alleen volgens ons, uitstekend. Heerlijk informatief, interactief, beeldrijk, filmrijk en authentiek. Er viel werkelijk heel veel te zien en te leren.
We waren er inclusief een passende voedzame lunch – eenvoudige salades met aardappel-in-de-schil en kwarksaus – wel ruim drie uur zoet. Vandaar zijn we vervolgens per bus naar Wilhelmsburg gereisd, een arbeiderswijk midden in de havens van Hamburg-Zuid, waar veel Hamburgers die ten noorden van de Elbe wonen zelden of nooit komen… Op de hoofdwinkelstraat denken we al gauw aan Utrecht-Lombok of Rotterdam-Zuid.
Per bus gaan we door de ‘ruige’ havens – droogdocks, scheepsbouw, instortende kades – naar een veerponthalte bij een sluis, de Ernst-August-Schleusse en varen over de brede Elbe tot aan de overkant van de binnenstad, tot de Landungsbrücken: alle aansluitingen binnen minuten, deels veel geluk, dat wel, maar ook typisch Hamburg: uitstekende frequenties bij bootjes, bus, metro en S-Bahn! In de metro naar Schlump besloten we spontaan om naar de ASP, onze geliefde werkplek tussen 1980-1982 te gaan en ons daar tot de avond te vermaken. Lees hierover meer aan het einde van de scherf Abenteuerspielplatz Eimsbüttel-Nord, onder het kopje “Terug naar Hamburg”.
Donderdag 14 oktober
Onze laatste dag in Hamburg. Met twee buslijnen wilden wij vlot van voor de huisdeur tot Sandtorkai nabij de beroemde Speicherstadt rijden. Maar onderweg, bij het vml. raadhuis van de vml. stad Altona lokte de Elbe tussen de huizen door.
Dus uitstappen en even wandelen tot het zogenaamde Elbbalkon, letterlijk een heerlijk uitzichtbalkon op een van de grootste havencomplexen van Europa. Schitterend, al zijn het nog zoveel industrieterreinen, reuzenkranen, docks, schepen etc. Ook even vastgesteld dat hier al de oevers van de Elbe niet vlak zijn, maar mooie, reliëfrijke parken tot aan Landungsbrücken toe. Eigenlijk kun je in deze stad wel een kilometer of 20 langs een geweldige rivier lopen met veel groen, strandjes en mooie wijken! Met deze ‘openbaring’ weer onze busrit opgepakt en dan stonden we toch al verrassend om 10.10 uur voor de deuren van het Informatiecentrum voor de Hafencity en Speicherstadt, het ambitieuze stadsvernieuwingsproject van de Hanzestad. We namen rustig de tijd om een reuze, heldere maquette in te duiken (wij worden beiden nog steeds kinderlijk blij van maquettes…).
Inclusief foto’s en films bleef er uiteindelijk niets aan vragen over t.o.v. deze gigantische stadsveranderingen. Ook hier weer opvallend: de entree voor het informatiecentrum was gratis! Dat zorgde er wel voor dat we probleemloos 9,– euro betaalden voor een knus, klein museum in een van die grote, oude pakhuizen over de geschiedenis van het werelderfgoed ‘Speicherstadt’. Zo kregen we ook nog een inkijk in 100 jaar tol- en handelsvrije zone Hamburg, de inhoud, het werk en de ‘veredeling’ die in deze koffie-, thee- en specerijenpakhuizen gebeurde. Boeiend!
Na een lunch in een van de vele Schanzenbäckereien verder door de echte binnenstad gewandeld. Te slecht weer dwong ons naar huis, waar we uitgebreid in gesprek kwamen met een mevrouw die ondertussen ook in ‘ons’ appartement was gearriveerd. Tussen 16.30 – 18 uur maakten we nog een mooie afscheidswandeling door Ottensen. We kwamen verder dan ooit tot aan de randen op een vml. fabrieksterrein met winkels, woningen en een kinderdagverblijf.
Mooi tweede leven! Uiteindelijk liepen we ook verrassend langs een oude bekende uit de jaren ’80 van de vorige eeuw, de befaamde muziektempel Fabrik, 2021 even dicht i.v.m. met Corona. Mooie afsluiting!
Aansluitend aan deze korte week Hamburg reisden we door naar Vechta in Nedersaksen voor échte natuurbeleving: onze fascinatie voor een bijzondere vogelsoort!!!