Om geschikte locaties en mensen te vinden voor de geplande Vlaamse variant op de Nederlandse opleiding ‘Ecologisch Hovenier’ reisden we in de zomer en de herfst van 2016 dwars door België. We begonnen in Gent (25 – 28 juli).
25 juli 2016 – GENT
- Hortus Michel Thiery of tegenwoordig: De wereld van KINA, Natuurmuseum voor kinderen en jongeren. KINA tuin: Berouw 55, Gent
Al direct bij de ingang liepen we tot wederzijds genoegen een oude bekende, beheerder Erik Van Braeckel, tegen het lijf: net terug van vakantie kwam hij aan de wens van de buren tegemoet, om de in hun ogen wat opdringerige wildernis in richting van hun erf een beetje te temmen. Daar wilden we hem natuurlijk geen moment langer dan nodig bij storen. Uitgebreid rondgewandeld door deze oudste heemtuin van België (1923) met een flinke collectie van zo’n 1500 soorten planten: bomen en struiken, een heus arboretum met veel inheemse soorten, maar ook bv. een Ginkgo biloba of een Grootbladige populier. De vaste planten staan zowel in kleurvakken, een kruidentuin, thematuinen (verfplanten, snijplanten bv.), model- en educatieve tuintjes, als ook in biotooptuinen, handig voor wie snel op kleine ruimte in het ‘juiste verband’ veel soorten inheemse wilde planten wil leren kennen. Een reusachtige, meer dan een eeuw oude populier markeert het centrum van de tuin. Naast een zeer aardige collectie aan planten wordt de tuin ook gekenmerkt door veel educatieve, kunstzinnige elementen, zoals een speels waterrad, een voelobject, een prieeltje met spiegels en een bijzondere collectie door kinderen vrijwillig ingeleverde fopspenen/tutters, een kruidenspiraal, een bijzonder driehoekig insectenhotel, etc. Naast de tuinen zijn er op het terrein ook nog collecties planten in serres en fraaie expositieruimtes binnen met filmzaal, vergaderruimtes, educatieve tentoonstellingen over spinnen (ook levende in aquaria), paddenstoelen, de honingbij, tijdelijke foto-exposities e.d. Op een terras kun je koffie, thee, sap bestellen. Hier praatten we nog even bij met Erik Van Braekel.
Interessant voor de opleiding:
- Rijke, deels oude collectie vaste planten, struiken en bomen met een behoorlijk aandeel inheemse soorten; langdurig beheer;
- Veel voorlichtings- en educatief materiaal en ideeën; waarschijnlijk ook een aardig adresbestand aan gespecialiseerde soortenkenners (fauna en flora), ook onder de medewerkers;
- Veel geschikte ruimtes voor allerlei bijeenkomsten.
- Pauzenatuur Nieuwe Dokken, Voorhavendok, Londenstraat, Gent
Het industriële erfgoed Loods 21, (vm. katoenloodsen) en omringende pauzenatuur transformeren langzaam maar zeker richting keurige, hippe appartementen, een speeltoestellenparkje en passend gebruiksgroen: picknickgras tussen keurige heggetjes. Een silo met glijbaan en restanten van tijdelijke buurtmoestuintjes herinneren nog aan meer informele tijden.
- Pauzenatuur De Site, Elsstraat, Gent
Benieuwd hoe de ontwikkeling hier verder gaat: nog zijn er enkele goed beheerde, verhoogde moes-en siertuinbakken, maar het gros oogt nu, midden in de zomer (licht tot zwaar) verwaarloosd. Weten de gebruikers al dat dit hun laatste seizoen zal worden? Een nieuwe, moderne, deels glazen informatiecontainer voor de nieuwe wijk Tondelier, een fris informatiebord en een oversized Turkstalig “Merhaba…” (Hallo!) zeildoek tussen metalen buizen doet vermoeden dat ook hier binnen afzienbare tijd de geplande nieuwbouw zal plaatsvinden. Vlakbij zie je ook al bouwkranen actief.
- Beide locaties zijn natuurlijk interessant om te blijven volgen; wat blijft er over van de energie en tijd die er tijdens de “pauzenatuur-fase” in de locaties werd geïnvesteerd?
- Pierkesparkje, Boerse Poort, tussen de Haspelstraat en de Reinaertstraat
Het Pierkesparkje is een hartverwarmend mooi, sfeervol, intercultureel buurtparkje in de Boerse Poort. Een openluchtpodium met muurschilderingen, een grote pergola met vooral wijndruiven, een ecologische vijverbak, een petanquebaan, een muur voor filmprojectie, mooie oude bomen, kleurrijke plantenborders, prachtige, vele meters lange mozaïeken zitbanken (buurtactiviteit o.l.v. kunstenares Schéhérazade Bourahli), een onverwachtse verbinding voor voetgangers en fietsers door een gebouw heen naar de Reinaertstraat. Allemaal bezorgen ze de plek een unieke, vaak zuiderlijke sfeer. “Het Pierkespark is zo ecologisch mogelijk aangelegd. Zo probeert de Stad Gent de principes van duurzaam bouwen en renoveren uit te dragen naar de hele wijk. De aanwezigheid van een Kringloopwinkel, een koffie- en theehuis met een buurtzaal, een theaterzaal, een Marokkaans restaurant en een bedrijf zorgt dan weer voor heel wat leven en gezelligheid in het park” (website Stad Gent).
26 juli 2016 – GENT
- Malpertuuspark, ingang tussen de Brugsesteenweg en de Lucienne-Herman Michielsenstraat
Een jong wijkpark (2,6 ha), pas enkele jaren in gebruik. Bij de ingang zijn ligweiden en een verhoogd picknickveld, een nestschommel, enkele knotwilgen, verderop een moerassige sloot, een flinke waterpartij en droge laagtes met een wadifunctie, maar ook ‘groene’ parkeerruimte (met lage beukenheggetjes) voor fiets en auto. Een reliëfrijk ouder stukje bos (wilgen, meidoorn, vlier, essen, esdoorn) werd geïntegreerd in de nieuwe parkdelen, ingericht als spannend, heuvelig speelparcours met natuurlijke, steile glij- en klimpaden, holle weg-achtige sferen, soms dik touw langs de steile ‘afgrond’. Alles verrassend goed beheerd.
- Bourgoyen-Ossemeersen, Driepikkelstraat 32.
We maakten een mooie middagwandeling van ruim een uur over het kortst mogelijke, maar heel gevarieerde gele wandelpad (2 km) langs de oostkant van het 230 ha grote natuurgebied. Via een vlonder wandelden we eerst door een moerassig gebied, dan door bossferen, langs enorme bramenhellingen op een natuur-, bloem- en vlinderrijke voormalige spoordijk. Naast veel robuuste ruigtekruiden en mooie bosrankwolken toch ook bv. Aardaker en Weidekervel langs een subtiel slingerend pad (spontaan door mensen gelopen) over de dijk met regelmatig fraaie en verre uitzichten over net gemaaide weilanden. Een prettig, oud landschapsgevoel, hoe jong het natuurgebied in werkelijkheid ook is. Aan het begin en einde van de wandeling ook nog wat uitgebreider in de directe omgeving van het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen gekeken: grasdak, een kleine vijver (waterafkoppeling), een overkapping om ook droog buiten te kunnen zitten of te schuilen, een buitenklas van grote boomschijven binnen hoge, bloemrijke begroeiing, een flink insectenhotel + leemrijke zandbult voor solitaire bijen, walnotenbomen…. Zeker een aanrader voor ‘stadsnabije’ natuur! Plattegrond
- Schoolpark Basisschool De Toverberg, Schoolstraat 27, 9040 Sint-Amandsberg (Gent)
Toen we via de drukke Land van Waaslaan/Victor Braeckmanlaan kwamen aanfietsen zagen we al van een afstandje aan de linkerhand een flink groen schoolplein liggen. Rondom een hekwerk waar je niet zomaar overheen stapt, met twee poorten waarvan er een gelukkig op een kier stond. Dus we konden in alle rust rondkijken: “Buiten de schooluren is het een park voor de buurt” lazen we op een bord van de stad Gent, en “Welkom in het Schoolpark”. Een parkje met enkele heuveltjes, dijkjes, waaronder een met een zandkuil bovenop, een soort zandbakkratertje dus. Een heuvel met klauterstammen (dikke berkenstammen) dient ook als helling voor een kleine tribune van een dozijn betonnen trottoirbanden met zicht op de voetballende kinderen (kleine doelen, kleurrijk beschilderd, gezien het kale veld wordt er heel wat heen- en weer gerend…). En ook de dijkjes en heuvels worden veel bespeeld als je naar de bodemerosie kijkt. Een deel van het terrein is met kastanje hekjes afgeschermd voor kleinere kinderen, met schommel, wipkip e.d. en banken voor (groot)ouders. Aan de randen zijn nog bloemenborders met inzaai van wilde inheemse planten (nu bloeide er bv. Slangenkruid en Wilde peen). Dankzij de borders, bomen, leibomen en het meer afgeschermde stuk voor kleintjes oogt het plein nog voldoende groen. Naast dit groene schoolplein is er ook aangrenzend, achter een hek, een grijs schoolplein dichter bij de schoollokalen. Op de muren en de grond zorgen veel schilderingen wel voor een kleurrijk sfeertje.
Van buitenaf zagen we ook nog een basisschool heel vlakbij (ooit bezocht in een vroeg stadium), Leer(t)huis De Wonderfluit, Achterstraat 18, 9040 Sint-Amandsberg. “De Wonderfluit toverde zijn kleine, donkere, rechthoekige, volledig verharde speelplaats om tot een groene, avontuurlijke en zinnenprikkelende speelplaats. De participatie van de leerlingen, leerkrachten en ouders was enorm. Er werden bijzonder originele sponsor-acties op touw gezet. Een overzicht van het omvormingsproces is terug te vinden op hun website.” (tekst van de website www.springzaad.be )
- Park Rozebroeken, De Prettige Wildernis, St. Amandsberg
Een zeer bijzonder buurtpark (14 ha) dat we al vaker bezocht hebben. Maar nu kwamen we via een kant naar binnen (reuze zwembad) die we nog niet kenden. Het duurde even voor we via ruige stukken van het park de meer heemparkachtige delen, zoals de lovertunnels van vm. ligusterheggen, een gracht met vlonders rondom het terrein van de vm. motte, de heuvelrijke speelnatuur De Prettige Wildernis, de nieuwe boomgaard aan de Kriekerijstraat, terugvonden. Het blijft een fascinerend buurtinitiatief met veel participatie, culturele activiteiten, gevarieerd gebruik.
- Spontane pauzenatuur DAF dok, Gent
Op de fietstocht terug richting centrum zagen we aan de andere kant van een kanaal/haven een kleurrijk, informeel, strandachtig sfeertje. Het bleek weer zo’n tijdelijk stuk stadsnatuur, pauzenatuur in vm. industriële omgeving. Heel relaxte sfeer, reuze zandbak, spontaan wilgenbosje, los materiaal en natuurlijk veel ‘in het wild’ spelende kinderen en chillende ouders in strandstoelen, op oude bankjes of op roestige ‘banken’ van oude olievaten.
- Pauzenatuur zal voorlopig wel blijven komen en gaan en is hoogstwaarschijnlijk ook in de andere grote steden van België te vinden. Interessant deze ontwikkeling te blijven volgen!
27 juli 2016 – OUDENAARDE, KASTER, KUURNE en KORTRIJK (samen met Katrijn Gijsel)
- Bos t’Ename, Oudenaarde
Bos t’Ename is 150 ha groot, waarvan 40 ha begraasd wordt (Oost-Vlaams roodbont + paarden, grasland-wastine-bosbegrazing), ook interessant voor hakhout-middelhout-nulbeheer bos. Sterk gedocumenteerd (De Bossen van Vlaanderen). Interessant ook voor landschap en cultuurhistorische elementen (knotbomen, konijnenheuvel, middelhoutbeheer, oude houtkanten en vlechthagen…)
We spraken met Pieter Blondé, Werkgroep Bos ’t Ename & Natuurpunt. Pieter is contactpersoon voor het reserveren van een ‘basic’ vergaderplek in de loods (Boskant 56, Oudenaarde maar blijkbaar vind je het op de wandelkaart en ook op Google Maps als Braambrugstraat!). Guido Tack, Werkgroep Bos ’t Ename en gids zagen we op de fiets voorbijflitsen…
- Leefschool Groene Poortje, Groeningestraat 12, Kaster (Anzegem)
Vernieuwde speelplaats met sportveldje en fietsparcours met groene randen en wilgentunnel, muurtjes en zittreden zelfgebouwd door de kinderen met de oude tegels, klein speelbosje. ‘Tuin’ met trapveldje, klimboom, dikke plataan (met toekomstige boomhut…?) en dorpsoven. Verharde speelplaats met afdak (huisjes van appelbakken gemaakt), houten kruip-op-kruip-door zitplek rond lindeboom. Indoor speelheuvel met ‘mollehol’ op kruispunt van drie betonnen kruipbuizen!
School met heel mooie visie rond ervaringsgericht leren en zelfstandigheid. Katrijn weet hier ‘alles’ van!
- DE GROENE LONG, Kuurne bij Kortrijk
Natuurontwikkelingspark geïnspireerd op Heemtuin Presikhaaf in Arnhem. Ontwerp van Jean-François Van den Abeele & Els Huygens. Interessant voor goed beheer, bosplantsoen en dunningen e.d., hooiland en bloemenweide (orchideeën, ratelaar, ruige stukken met wederik-kattenstaart-moerasspirea), akkertjes met akkerbloemen, kleinschalig boerenlandschap met boomgaard-meidoornhaag-gracht-wilgen.
Er is een schitterend zaaltje in Het Slot, het educatief huis bij de Groene Long (parking op einde van de Oudstrijderslaan in Kuurne).
Suggesties die we kregen van beheerder Danny De Pypere voor andere ‘natuurontwikkelingsparken’ in West-Vlaanderen: Stadsgroen Marionetten, Kortrijk, Hoeve Te Coucx; Hoornwerk, Ieper; De Balokken, Wervik (eiland in de Leie); Weymelbroek, Deerlijk; St-Arnolduspark Tiegem = Tiegembos. (Hier gaan Katrijn’s jongens met de scouts heel vaak spelen, het is in het dorpje naast Kaster, waar zoons Ferre en Niels bij de scouts zitten, zij raken hier in elk geval niet snel uitgespeeld, bos met steile hellingen en wat natuurlijke speelaanleidingen van boomstammen en touwen, een bron met drinkwater in zo’n Mariagrot.)
- Meer info over De Groene Long (incl. beheerplan)
- ECOLOGISCH PARK, Kortrijk-Marionetten
Als toetje, op aanraden van Danny De Pypere. Valt van verre al op door een markant uitzicht- en informatiepunt in de vorm van een reuze libel. Spectaculair maar ook erg kwetsbaar. Teksten nu al deels vernield. Het park zelf heel reliëfrijk, ruim 57 ha groot, spannend, bloem- en kleurrijk. Het ligt aan de stadsrand van Kortrijk en aan een kant tegen het Universiteits Ziekenhuis aan. We zijn benieuwd naar de vorderingen, want het totale park werd pas in 2018 aangelegd (incl. een stuk speelbos). Vraagt straks wel een gedifferentieerd, goed (ecologisch) beheer! Meer info
28 juli 2016 – GENT, LOKEREN, ANTWERPEN, GENT
- Bezoekerscentrum Molsbroek bij Lokeren
Van station Gent -St. Pieters naar station Lokeren, waarvandaan het een prettige wandeling van enkele kilometers is om langs de Durme en een mooi natuurgebied, natuurreservaat De Buylaers, volledig in groen/blauwe sferen het water- en moerasrijke natuurgebied Molsbroek (80 ha) te bereiken. We kenden de mensen van het kleine bezoekerscentrum al langer als Oase-abonnees, er is ook een klein instructief tuintje naast het gebouw, maar de plek is vooral aan te bevelen als fraaie plek om bijeen te komen in mooie, stadsnabije natuur en/of te gebruiken als referentie-natuurgebied tijdens de opleiding. Met een Dobbelken op het terras van het bezoekerscentrum over de vogelrijke waterpartij, heerlijk omzoomd door moerasbos, te kijken is een echte aanbeveling…
- Gesprek met Jan Weverbergh (INVERDE) in Antwerpen
In Koninklijke sferen in de stationsrestauratie van Antwerpen met Jan ruim anderhalf uur de eerste conceptversie van een contract voor de opleiding doorgespit. Als het aan ons drieën ligt komt er snel een aanvaardbare versie voor beide partijen!
- Gesprek en gezamenlijk diner met Johan Heirman in Gent
’s Avonds tussen 18.30 uur en middernacht een praat- en eetafspraak met onze oudste (sinds 1992) Vlaamse (Oase-)vriend en oud-bestuurder Johan Heirman; eerst bij hem thuis en daarna een huis verder, bij de buren, een Marokkaans restaurant. Daarna ook nog even in ons tijdelijk thuis in de Zilverhof: Johan intrigeerde het oude witte huis met het beeldje van de breister al veel langer en nu kon hij even in alle rust het middeleeuwse sfeertje in ons Airbnb – adres bekijken.