Onze tweede werkweek in België op zoek naar boeiende projecten, locaties en mensen van betekenis voor een leerzame, inspirerende opleiding ‘Ecologische groenverzorgers/-beheerders’ in Vlaanderen (15 – 19 augustus) startte in Melle op het station waar Annelies Sevenant ons ondanks file op tijd ophaalde voor een rit naar het Oost-Vlaamse Kemzeke. Uitvalsbasis was deze keer een Airbnb-adres in Aalst.
15 augustus 2016 – KEMZEKE en GENT
- Verbeke Foundation, Westakkers, Kemzeke
Tussen 11 en 14 uur genoten we samen met Annelies van een rondgang over het verrassend grote terrein: met zijn 12 hectare natuurgebied en 20.000 m2 overdekte ruimten is de Verbeke Foundation één van de grootste privé-initiatieven voor hedendaagse kunst in Europa. En dat in een fantastische natuurlijke setting!
Na de tijdelijke expo binnen en een lunchpauze met uitzicht op ruige wilgennatuur, bleek een wandeling door het groene buitengebied een rustgevende verademing vol creatieve verrassingen.
Aan het eind van ons bezoek konden we in een andere kas de strandbeesten van Theo Jansen in beweging gezet zien: een drietal jonge vrijwilligers uit Argentinië, Duitsland en de VS zorgde daar op een amusante wijze voor ‘beweging’.
Een aanbeveling voor iedereen, maar zeker ook voor de opleiding!
- Het Parkbos, Gent, Kortrijksesteenweg ter hoogte van nr. 1177.
Het Parkbos project bevindt zich ten zuidwesten van Gent. Het betreft een gebied van bijna 1200 ha, gelegen tussen de Ringvaart, de Kortrijksesteenweg, de autosnelweg E17 en de woonkern van De Pinte. Het gebied ligt deels op grondgebied van de stad Gent en deels op grondgebied van de gemeenten De Pinte en Sint-Martens-Latem.
Wij kozen voor een korte middagwandeling vanaf de parking bij Portaal Grand Noble en wandelden rondom het kasteel Grand Noble (3-4 km). Een afwisselende route door jonge bosaanplant, open veld, langs en door ouder, deels vochtig (park-)bos, grasland met zichtlijnen richting het kasteel. Een ontspannen, prettige zon- en feestdagswandeling en Annelies ontmoette dan ook prompt bekenden op onze weg.
Voor de opleiding zouden ook zeker de langere wandeling door de Vallei van de Rosdambeek (blauwe route) en het speelbos interessant kunnen zijn. En vooral natuurlijk ook het feit dat hier een langdurig, niet alledaags proces van natuurontwikkeling en -verbindingen op gang is gebracht tussen interessante natuur- en landschapssnippers en culturele attracties aan de rand van een dicht bevolkt gebied.
- Ecologisch Volkstuincomplex Boerse Poort: aan het einde van de Mahatma Gandhistraat.
Wij parkeerden nabij de ingang van het natuurgebied De Bourgoyen en betraden via een brug en een smalle geasfalteerde weg het gebied van de Boerse Poort met meer dan 50 individuele ecologische volkstuinen, De Akker genoemd. We waren direct blij met het Kot, een multifunctionele werk- en ontmoetingsruimte, waar mensen aan picknicktafels gezellig biologische sap en lokale biertjes dronken. Hier was het prima wachten op Katleen Brangers, tuin- en landschapsarchitecte bij de stad Gent, gefocust op buurtparticipatie, maar ook, samen met een vriendin, praktijkervaringsdeskundige met een eigen tuintje op dit kleurrijke complex zonder gebouwtjes. Toen ze na een ‘’Gents halfuurtje’’ aankwam hadden we al het Kot en de nabije kas van alle kanten bekeken en onze acute dorst gelest. Tot 18.30 uur nog met haar over de ontstaansgeschiedenis van de Boerse Poort gepraat, via het Kot door de kas gewandeld, dan langs de tuinen en tuintjes gelopen maar ook nog door het boomrijke gedeelte aan de waterkant waar er ruimte is voorzien voor Tuinkamers (13). In elke tuinkamer gaat een groep mensen aan de slag. Dus anders dan de percelen op de Akker zijn deze grotere stukken grond niet bestemd voor individuele tuiniers. De tijd liet het niet toe dat we er uitgebreid in rondwandelden. Alles bij elkaar een zeer bijzonder en gevarieerd gebied van ecologisch tuinieren en groenbeheer in de wijk! (Verslag van Annelies)
16 augustus 2016, MELDERT, GRIMMINGE en HALLE
Annelies nam ons deze ochtend vanuit Aalst per auto mee naar het nabije (8,5 km) Meldert.
- Mier vzw., Milieu Informatie Experimenteer Recyclagepunt
Steven Plas en Heidelien Bultynck, Kokerijstraat 41, 9310 Meldert
Een werkelijk wonderlijke, andere wereld als je het in het groen verborgen erf van Steven en Heidelien betreedt. Als je bij de ingang van de binnenhof staat – geen klassieke poort of iets dergelijks- weet je voor louter groen en kleuren, vormenrijkdom, paadjes en andere verrassingen niet waar je heen moet kijken of verder moet lopen. Gelukkig zagen we in de verte onder een afdak al Alexandra als oriëntatiepunt zitten… Elke centimeter een idee (heel vaak recycling), leven in een extreme diversiteit! Steven en zijn partner hebben hier dan ook een uiterst gelaagd natuurrijk, mens- en milieuvriendelijk geheel om én in het huis binnen acht jaar weten te realiseren. Zo kun je buiten ook op dakgoothoogte langs het huis lopen (via een soort permanente steigers van gerecycled hout, een speelse loopbrug), je komt dan langs klim- en andere planten, boom- en struikkronen, een heuse kwekerij op een van de daken en klimt op wonderlijke wijze weer terug in de hof op de begane grond. Maar waar is die eigenlijk? Want de hele ooit zo lege en vlakke hof -gelukkig zijn er foto’s van voor de ‘behandeling’- is een en al (micro)reliëf van open grond, groeibakken, waterlopen, vijvers, zitplekken, pergola’s etc. waar je ook nog heerlijk overheen kunt kijken.
En in het huis – de overgangen tussen binnen en buiten zijn ook opvallend vaag -kom je in een even biodiverse, groene wereld van kleine kwekerijen, een soort tropische kas met heuse regenwaterdouche (als onderdeel van een zelfregulerend systeem van lucht- en drinkwaterzuivering) waar je jezelf afvraagt of je nu binnen of buiten staat; je ziet overal leven en geoogst leven: een deel van de keuken heeft meer weg van een oude, sfeervolle apotheek met allerlei potjes, bakjes, glaasjes, bekers, kroegen… Een fascinerend geheel en met terugwerkende kracht zie ik nu wat allemaal nog meer kan per m2 om werkelijk een autark leven dichterbij te brengen. En dan hebben Steven en Heidelien ook nog geen neigingen zich als heremieten terug te trekken maar veeleer op een speelse, open wijze mensen te laten zien hoe je ook kunt leven.
Alsof het niet al meer dan overtuigend is wat de beiden, samen met de zich dan ook aanbiedende helpende handen, gepresteerd hebben, neemt Steven ons ook nog mee naar een landje aan de rand van zijn geboortedorp waar hij ook weer heel creatief met anderen een fraaie permacultuurtuin ontwikkelt: voedsel in overvloed en grote variatie, als je het maar durft te oogsten en te eten… (dahliaknollen bv.). En een leuke, ruime volière met een vrolijk stemmende hoeveelheid soorten gevogelte: nieuwsgierig achter je aan lopende kalkoenen, eenden en kippen naast een weiland met paarden. Ook nog een soort van ark…
Flink onder de indruk, vertrokken we met Alexandra (Annelies had andere verplichtingen) richting de volgende beide locaties. Wel eerst een lunchpauze bij een grappig restaurantje met zicht op een ouderwetse visvijver en dan via smalle wegen op naar Grimminge, gelegen in de voor Vlaamse begrippen rustige, niet helemaal vlakke, bosrijke en afgelegen Denderstreek nabij Geraardsbergen.
- Het Vlaams Kennis- en Vormingscentrum voor Natuur en Milieu, De Helix, Hoogvorst 2, 9506 Grimminge
“De Helix, een vormingscentrum voor natuur- en milieueducatie van de Vlaamse overheid, wil een stimulans zijn voor al wie begaan is met natuur en milieu. Het centrum wil je dichter bij de natuur brengen en je op een boeiende en creatieve manier aanzetten tot milieuvriendelijk en duurzaam gedrag. Het centrum organiseert, stimuleert en ondersteunt educatie en vorming m.b.t. milieu, natuur en duurzame ontwikkeling. Het ontwikkelt innoverende educatieve producten en methodieken voor diverse doelgroepen. De Helix is een uitnodigende ankerplaats voor al wie ijvert voor een duurzame samenleving.” (website informatie)
Eerst verkenden wij de grote tentoonstellingsruimte binnen op de begane grond, dan de lichte, ruime bibliotheek/mediatheek op de 1e verdieping, keken even in de grotere, goed geoutilleerde educatieve ruimtes, en een grote vergaderzaal. Zonder bezoekende scholen of ‘loslopende’ bezoekers (zomerreces) kwam het gebouw op dit moment weinig uitnodigend over (wel fris, relatief modern, hedendaags). In de educatieve tuin buiten en tijdens een korte wandeling richting het omringende bos en landschap werd ons beeld completer, positiever en kwamen we ook nog even in gesprek met de nieuwe beheerder van de buitenruimte. Voor iets meer informatie kwamen we in gesprek met de ons van naam bekende Hilde Van Lancker. Zij toonde belangstelling voor onze plannen, kent Oase /Springzaad al langer en heeft er naast een belangrijke, coördinerende educatieve functie ook een aansturende taak van de groenwerkers buiten. Een goede contactpersoon, mochten er (werk/studie) contacten met de opleiding ontstaan. En de educatieve tuin is zeer behoorlijk onderhouden en geschikt voor het leren kennen van biotopen, plantengemeenschappen, heemtuinbeheer. En via INVERDE en OASE kunnen de mensen van De Helix ook nog veel kennis uitwisselen over vooral het buitenbeheer, ook voor het bos en het speelbos.
Dankzij een verkeersomleiding reden we de derde etappe naar Halle over tertiaire kronkelwegen door kleine dorpen en gehuchten door fraai landschap tot aan de grote steenweg bij locatie nr. 3:
- Wilde plantenkwekerij Ecoflora, Freddy Sparenberg, Ninoofsesteenweg 671, 1600 Halle
Freddy zat duidelijk zichtbaar en hoorbaar in een flinke verbouwing (kantoor- en woongedeelte 1e verdieping) van zijn mooie en rustige rechthoekige boerderij aan de rand van het Pajottenland. Dus schaduwplek gezocht, genoeg water op tafel en dan maar vertellen wat onze plannen met een Vlaamse opleiding Ecologisch groenbeheer behelzen. Daarna heeft Freddy ons eerst de winkel met biologische groenten- en wilde plantenzaden, pootaardappelen, voorjaarsbolletjes, tuingereedschap, biologische mest- en bestrijdingsstoffen laten zien. Vervolgens het kwekerijgedeelte, met de klassieke wilde plantenkwekerij, kwekerij van bomen en struiken, groenten, plus de grote kas voor de voorkweek, de modeltuinen en landschapselementen (samenwerking met een regionaal landschap). Tussendoor vertelde hij dat tijdgeest en trends geen halt maken voor ecologische kwekerijen: hij verkoopt tegenwoordig veel meer groenten- en kruidenplantjes en -zaden voor vooral Brusselse klanten en probeert momenteel de tegenvallende verkoop van wilde planten op te vangen met kistjes met een aantrekkelijke mix van soorten op kleur gesorteerd. In het gedeelte met voorbeeldtuinen, kleine landschappelijke elementen, fruitbomen e.d. zijn picknick- en speelelementen voor vooral jonge gezinnen ingebouwd. Ecoflora blijft een unieke, belangrijke bezoek-, verkoop- en werkplek voor vrienden van inheemse flora, oude, biologische landbouwgewassen, passende cultuurgewassen, benodigd materiaal etc.
Afsluitend bracht Freddy ons naar station Halle, waarvandaan het een korte reis naar Aalst via Brussel-Zuid was.
17 augustus 2016, DENDERMONDE, SCHELDE, VLASSENBROEK en AALST
Een warme zomerdag, dus fietsen maar. Koffie op het stationsplein – koffiebroodjes mochten we van de uitbater op het station halen! – en dan 2 goede fietsen gehuurd bij het fietspunt: halve dagprijs voor 12 uur, logisch, maar niet gebruikelijk, mooie filosofie van de beheerder! Langs fietsknooppunten volgen we de Dender richting doel 1, Dendermonde. Al aan het eind van de stad misten we een afslag (terug zagen we welke…) en fietsten we op de bonnefooi zo veel mogelijk door veld en dorpjes naar Dendermonde.
- Bastion VIII, ingang Begijnhoflaan 45, 9200 Dendermonde
Een bijzonder stukje stadsnatuur met, de naam verraadt het al, een verleden als verdedigingswerk van de stad, met veel stenig reliëf en b.v. oude buskruitbunkers. Een terrein met een bewogen geschiedenis terug tot minstens 1200 en sinds 1994 natuureducatief reservaat met heemparkachtige sferen (4,5 ha). Een gebied met bloemenweides, een ruig, spannend duin, bosgedeelten (wilgenbosje, kersenbosje, bosvalleitje), hooilanden, houtkant, grote vijver, kikkerpoel, beek, moeras, steenwoestijn, puinbermen en kalkgrasland, maar ook een klein educatief paviljoen met lesruimte, keukentje, wc en kantoor, compostruimte en een bijenstand. Uiteraard vindt hier ook een vast natuureducatief programma voor scholen plaats.
Het parkje was globaal gezien goed beheerd, het terrein is behoorlijk afwisselend wat de biotopen betreft, spannend, de botsing van oude cultuur en natuur is leerzaam; opvallend ook de mozaïeken op het terrein, of b.v. een beklimbare stenen schildpad voor kinderen bij een cirkel met landschapsinformatieborden (o.a. Sigmaplan, zie ook hieronder). Heet was het, geen kinderen en de aanwezige beheerder werkte binnen aan de computer. Hoe alles echt werkt vraagt om een bezoek in andere periodes van het jaar. Maar een bijzondere plek is het zeker!
Vanuit Dendermonde hadden we ondanks de hitte nog zin om verder te fietsen over de Scheldedijk. Zo’n flinke rivier als de Schelde en de natuurontwikkelingsplannen die er gerealiseerd (zullen) worden maakten ons nieuwsgierig. Geen spijt deze omgeving ‘ontdekt’ te hebben: toekomstwijzend, interessant voor de opleiding – toch vergelijkbaar met de Nederlandse ontwikkelingen om de grote rivieren Rijn, Waal en IJssel de ruimte te gunnen, hun keurslijf weg te halen – en nog mooi, natuurrijk ook! En het charmante, fraai gelegen dorp Vlassenbroek was een verrassing, verademing met mooie oude dijkhuizen, leuke terrasjes en overnachtingsplekken, veel fietstoeristen, wandel- en fietspaden. Zeker een omgeving om te onthouden voor toekomstige lessen waterbeheer, natuur- en landschapsontwikkeling, natuurrecreatie…
Via Schelde- en Denderdijken denderden we terug naar Aalst blij dat we in de nabijheid van het stationsfietspunt weer terrasjes wisten te liggen…
Na een nodige drink- en eetpauze later op de avond nog het stadspark in Aalst, Parklaan / Erembodegemstraat, bezocht. 15 ha groot, werkverschaffing: zonder machines aangelegd 1915-1916. Engelse Landschapsstijl, met grote waterpartijen (> een hectare), lig- en speelweiden, maar ook bloemrijk grasland, minder vaak gemaaide stukken, boomsoortenrijk, natuurlijke bosdelen… harmonisch parkbeheer – voorbeeld?!? Midden in het park een pannenkoekenhuis met terrassen voor en achter, met zicht op speel- en ligweiden, maar ook een grote vijver in het zicht. Opvallend veel joggers etc. in het park met heel brede paden. In het zuidwesten grenst een bosrijk, vochtig natuurgebied Het Osbroek aan het park.
18 augustus 2016, BRUSSEL
- Stadslandbouw op het dak van de Koninklijke Bibliotheek in Brussel, Keizerslaan 4
Benieuwd naar de stadslandbouw in Brussel, een fenomeen dat sinds begin van deze eeuw overal in de grote steden van de ‘Westerse wereld’ met succes de kop opsteekt, trokken wij donderdag 18.8. per trein naar Brussel-Centrum vanwaar het maar een korte loopafstand tot de Koninklijke Bibliotheek is. Even door de metaaldetector en dan met de lift tot de 6e verdieping waar op meerdere terrassen van bij elkaar 350 m2 vanaf 2012 het project Potage-Toit door vzw. Le Début des Haricots werd ontwikkeld: rondom de buitenranden van de terrassen in wasgrint-betonnen bakken (80 cm hoog, 1m breed en 40 cm diep schat ik) een grote hoeveel kruiden en wilde planten, systematisch gesorteerd incl. informatiebordjes, deels langs de tafels en stoelen van het terras van de kantine van de bibliotheek, heerlijk bloemrijk uitzicht op de metropool! Op een van de grote platte daken zien we een concentratie van kweekbakken en -zakken met groenten, kruiden, sierplanten en kleine struiken voor consumptie. En ook een gesloten serreachtig bouwsel, Géodôme in het Frans, als kwekerij en kortstondig verblijfplek in koudere tijden, een insectenhotel en tegen het gebouw aan grote plastic tanks voor regenwaterberging. Voor de kas staan ook tafels en stoelen voor de vrijwillige verzorgers van de daktuin.
Wij wilden eigenlijk nog meer van deze locaties in de hoofdstad bezoeken maar zullen daarvoor een gunstiger moment in april/mei uitzoeken. Te heet, te weinig activiteiten en ‘werkers’ op deze plekken… We gunden ons gewoon na een wandeling/rustpauze in de Kruidtuin of Botanique van Brussel (1826, formele tuinen, maar ook weelderig ‘hellingbos’ met super-takkenril, indrukwekkende gebouwen, terrassen, concertzaal etc.) een namiddagje vrij. Tropenrooster…
19 augustus 2016 BEVEREN
- Natuureducatief Centrum Hof ter Saksen, Haasdonkbaan 101, 9120 Beveren
Op weg naar huis even nog een tussenstop in Beveren. Tussen 11.45 -13.45 uur gesprek met Christa Maes, hoofd NEC, al in de vorige eeuw Oase-abonnee, mee op studiereis in Polen e.d. en haar collega van de buitendienst, Jan van Bogaert. Bijpraten over elkaars werk, speciaal over de geplande opleiding ecologisch groen en de mogelijkheden die het ruime park/domein te bieden zou kunnen hebben (potentieel veel…). We liepen uitgebreid en aandachtig door het arboretum, de bloemenborders voor het kasteel (mooie prairieborder), de boomgaard, de natuurtuin, de bijenstal etc.
Op 4 september zouden we weer op stap gaan, nu vanuit Leuven.