Verslag van deze voorbereidingsreis, geschreven door Willy, op 12 april 2017
Carpoolend gingen wij (Ingrid en Koen, Jean-Francois en Willy) op 5 april ’s ochtends vroeg op stap naar Freiburg om de Springzaadexcursie voor Vlaamse Springzaadleden voor te bereiden. Ruim 6 uur na vertrek uit het Vlaamse Hever – met een korte pauze bij een tankstation in Luxemburg resp. een kleine picknick langs een halfnatuurlijk grindgat nabij het Duitse Kehl net over de Franse grens langs de Rijn,
Ingrid, Koen en Jean-Francois, pauzeren bij een grindgat langs de Rijn
arriveerden we tegen 14.30 uur bij het Green City Boarding House in Freiburg-St. Georgen. Prettige sfeer, heel ontspannen, aardige host, Michael Neumann, die je gelijk geruststelde bij alle vragen en probleempjes. Even alles naar de kamers brengen en dan gauw op de fiets, die je er gratis (donatie welkom) kon huren.
Al gauw ontdekten we de kleine beek die we eerder op de kaart hadden gezien: een liefelijk stromend, kabbelend beekje van niet veel meer dan een meter breed, wel heel natuurlijk overgroeid door hoge bomen en met mooie doorkijkjes naar fraai gelegen tuinen en huizen in het dorp. Later hoorden we dat Freiburg over niet minder dan 160 km van dit soort beekjes, maar ook grotere – zoals de rivier de Dreisam – binnen zijn stadsgrenzen beschikt: heerlijke blauwe verbindingswegen tussen de stadswijken en de omringende natuur! En de eerste speelnatuur liet ook geen honderden meters op zich wachten: rechts van het fietspad dook een klein, reliëf- en boomrijk speelterreintje met zandbak, speelhuis, bosje en nog een andere beekarm op. Enkele moeders met kleine kinderen zaten er vredig te spelen en uit te rusten en ook wij stapten van de fietsen af om deze kleine speeloase even nader te bekijken. Geen grote pretenties, geen grote ingrepen, wel een heel fijne sfeer, harmonieuze inbedding in het stadse landschap. Want rondom zag je wel door het fraaie groen huizen, tuinen e.d.
Weer even om een bocht en we fietsten tussen twee schoolpleinen door waarvan een, de Schneeburgschule, een aardig groen schoolplein met enig reliëf, struiken, bomen, vaste planten en een opvallende dino-achtige houten klim-, klauter- en hangplek voor grotere kinderen had. Gauw verder want we voelden blijkbaar aankomen dat er meer fraais op ons stond te wachten: via het spannend- bochtenrijke fietspad onder een brug door doemde aan de linkerhand een dicht groen terrein op met een intrigerend lemen huis bij de ingang. Poort gesloten, wel zagen we bijzondere compostering, takkenrillen, dichte struiken, bomen , veel groen. Tien meter verderop rechts doemde een opener, heuvelig, zandrijk terrein met fraaie bomen, struiken, een speelhuis (kerk eigenlijk), los speelmateriaal, zandspeelterrein, picknicktafels en de grotendeels in het groen verborgen contouren van een onmiskenbaar antroposofische school op. Er speelden nog kinderen en er liepen nog leerkrachten rond… Samen durfden we het terrein op te lopen en heb ik een leerkracht gevraagd of we – net gearriveerd uit het verre België – hun fraaie schoolterrein zouden mogen bezichtigen. Mocht, mits we de kinderen niet en face fotografeerden. Heel indrukwekkend, hun terrein. Want er was nog zeker twee keer zoveel ruimte rondom dit prachtig gelegen schoolterrein met grote nieuwe gebouwen en natuurvriendelijke inrichting. Na een kilometertje fietsen en goed om ons heenkijken zat de stemming er al flink in!
En toen bleek de Dorfbach, die door St. Georgen liep, dezelfde te zijn als de beek langs de wijk Vauban, waardoor we in no time aan de eindhalte van de tramlijn aan de Innsbrucker Strasse belandden! Net iets meer dan een steenworp afstand van de Waldorfschule St. Georgen!
Bij deze eindhalte van de vervoersruggengraat van Vauban, de tramlijnen 3 en 11, ontdekten we al snel het Weidenpalast (Wilgenpaleis) uit de beginjaren van de nog steeds vrij jonge natuur-, mens- en milieuvriendelijke wijk Vauban. Mooi groen tot in de top, goed verzorgd en nu omgeven door een klein spontaan bosje met een doorgeschoten wilgenpoort en een van de 23 Freiburgse projecten van het “Urbanes Gärtnern”, de zg. Wandelgarten. Een volkomen vrij gelegen, altijd toegankelijk stukje tuin met permacultuurbedden, fruitbomen en -struiken op het terrein van de Autofrei –Verein Vauban, die op een informatiebord zeer duidelijk maakt dat hier ook een parkeergarage voor 480 auto’s had kunnen staan.
Van hieruit zijn we dan nog zeker een uur Vauban gaan verkennen, (her-)ontdekken: fietsend door de verschillende (5) groene lobben tussen de autovrije/-luwe straten, verder over de brug langs de Dorfbach, alvast even kijken bij de Kinderabenteuerhof; even pauzeren bij de plaatselijke bakker met taart en koffie, kijken of de pioniers, krakers uit de vorige eeuw, nog steeds zo origineel en innoverend bezig zijn (ja), bij het wijkbureau vragen om meer informatie en een fietskaart van de stad, nog wat tijd om de kinderen in de wadi langs de tramlijn in de zandige bermen te zien spelen (goed in het zicht van de ouders op picknickkleden achter de kramen van de woensdagmarkt… ). Overal wordt hier vrij en ontspannen gespeeld, zo lijkt het wel!
Terug naar de Kinderabenteuerhof aan de overkant van de dorpsbeek, ooit een gekraakt terrein waar kinderen vrij en onbekommerd mochten spelen, nu nog steeds een vrij avontuurlijk speelterrein met huttenbouw, houtbewerking, leembouwproject, naschoolse kinderopvangruimtes, tuinieren, troeteldieren, paardrijden en verzorgen etc. Een naschoolse leer- en speelplek voor honderden kinderen met ondertussen meer dan 20 begeleiders. Tegen 18 uur had ik een afspraak met de coördinator Joachim Stockmaier geregeld, die ons dan ook tot 19.15 uur uitgebreid en heel enthousiast alles liet zien, veel vragen beantwoordde. Na zijn eigen terrein wilde hij ons ook nog per se de beide buurterreinen laten zien: een nieuwe natuurvriendelijk ingerichte kinderopvang en, brandnieuw, een zg. Internationale Garten, een zeer beloftevol intercultureel project, met heel verschillende moestuintjes, kinderspeelhoek, vuurplek, takkenrillen, plannen voor een bijzondere serre etc. Stadslandbouw op hoog niveau en dan ook nog gefocust op internationale gebruikers.
Met een gevoel van “wat kun je toch in 4,5 uur allemaal zien en beleven” arriveerden we tegen 20 uur terug op de Obere Hardtstrasse 14-16. Dankzij goede voorbereiding thuis bij Koen en Ingrid duurde het niet lang voordat we aan tafel konden zitten voor een lekkere pastamaaltijd. De beide flessen wijn die Jean-François nog vlakbij had weten te kopen veroorzaakten nog enige hoofdbrekens: de kurkentrekker was door iemand meegenomen, you tube filmpjes leverden ook geen oplossing, en toen stond er opeens een van de andere gasten met een nieuwe opener aan tafel. Hij was ‘even bij de EDEKA geweest’. Passende afsluiting van een bijzondere dag!
Donderdag 6 april
Na een zelfverzorgd ontbijt weer op de fiets richting Berliner Allee 1, nog maar heel even het werkadres van de stedelijke dienst Garten- und Tiefbauamt, waar we om 9.00 uur een afspraak hadden met Monika Borodko-Schmidt van het Project Freiburg packt an! en mevrouw Buchmann van het Sachgebiet Planung und Bau. Monika wachtte al gastvrij en vriendelijk bij de deur op ons, en mevrouw Buchmann schoof binnen aan, in een alles andere dan sfeervolle reusachtige kantine. Van begin af aan was de sfeer goed, heel informatief. De een over haar werkwijze, mogelijkheden en knelpunten bij de aanleg, revisie en/of sanering van de vele Freiburgse kinderspeelterreinen (150, waarvan 46 natuurvriendelijk, avontuurlijk), de andere over de vele acties die zij met burgers en kinderen in Freiburg op touw zet, waaronder dus het opknappen van speelterreinen, het uitlenen van speelkisten, het schoonmaken van terreinen, kleine tuin- en natuurprojecten etc. Naast brochures en folders kregen we ook nog een lijstje aan te bevelen speelplaatsen mee en – heel veel vertrouwen! – twee sleutels voor de speelkisten die op ruim 20 speelplaatsen in Freiburg te vinden zijn.
Even inspecteren, de speelkist!
Mooi weer, op de fiets verder naar het Seepark, een bezoek brengen aan het Ökostation in dit vml. Floriadepark. Een robuust, rond houten gebouw met vegetatiedak en een wat doodse uitstraling, binnen en buiten. Een mevrouw die er werkte ging wel met ons mee naar de ecologische tuin met veel voorbeeldelementen van natuurvriendelijk tuinieren uit de vorige eeuw.
Beetje confronterend, die sfeer uit onze ‘jeugd cq. jonge volwassenentijd’: nog steeds vertrouwd, maar toch ook bijna museaal… Leuke elementen, goed beheerd, dat wel, maar inspirerend, onmisbaar voor een groter publiek, ik weet het even niet.
Wat dat betreft zijn er in Freiburg gelukkig heel wat projecten frisser en actueler dan dit.
Via drie natuurspeelterreintjes in de wijk Stühlinger – Hegarstrasse, Kreuzstrasse en Stühlingerplatz – achtereenvolgens: oude glorie, veel herkenning; totale vernieuwing, grote houten speeltoestellen van Carambole; veel meer kinderen en ouders op conventionele speelplek er naast… – even een beetje uit het lood geslagen… Terugfietsen naar ons hotel waar Ilse en Frederik tegen 13 uur zouden arriveren. Toen ik samen met Ingrid om de hoek fietste zagen we tegelijkertijd die beiden binnenrijden!
Samen lunchen, even acclimatiseren voor Frederik en Ilse en dan met zes fietsen op stap richting een volgend dagdeel vol speelnatuur, speels-avontuurlijke verbindingen in een natuurrijke stad. We vonden onze ervaring gisteren namiddag langs de beek, de Waldorfschool en Vauban te indrukwekkend en positief om ze niet ‘eventjes’ over te doen en Frederik en Ilse ook te laten genieten van al die mooie plekken in deze boeiende stad.
Natuurlijk werd dat geen complete kopie: we gingen ook even kijken naar de vlinderbloemenwei tegenover het Wandelpark, zaten op het terras bij restaurant Süden in hartje Vauban i.p.v. bij de bakker, zagen veel mensen in de Internationale Garten, fietsten anders kriskras door de groene lobben… en verlieten toen aan de kant van de krakerskazernes Vauban richting binnenstad, waar we enkele speelplekken van mevrouw Buchmann’s lijst konden afvinken: o.a. ook een vertrouwde oude plek die Jean-François en ik lang geleden (2005) met een kleine groep Springzaders van het eerste uur bezocht hadden en nu dus nog met gemak herkenden. Nostalgie! Vooral toen ik de waterpomp zag waar ik met kleine Alma stevig water had staan pompen…
Nieuw was dan weer een spontaan ontdekte plek, de buitenruimte van een tweede Waldorfschule in het stadsdeel Wiehre, gelegen in een wijk, de bosrijke heuvel op, vol fraaie villa’s uit de 19e eeuw.
Relatief weinig buitenruimte, maar die dan wel prachtig ingericht, met veel terrassen, mooie beplanting en speelaanleidingen en een nieuw stuk in ontwikkeling (bijna klaar). Op een bankje voor de school zat toevallig een Belgische dame die op de Vlaamse klanken afkwam; blij dat ze in het Frans over haar verleden en heden kon vertellen. Iets hoger dan de school lag ook nog een kleuterschool, met o.m. een buitenoven.
Vanuit deze wijk was het maar een klein eindje fietsen tot de Dreisam en de binnenstad. Hier langs de wandel- en fietspaden veel drukte en ook veel grote groepen jonge, recreërende mensen op gazons en andere open plekken langs de snelstromende rivier. Onvergetelijk de plek onder een brug met een schommel boven de Dreisam…
Wie durft???
Vandaar zijn we dan verder gefietst langs de oevers van de rivier langs een nieuwe natuurspeelplaats en uiteindelijk belandden we bij een ruim natuurontwikkelingsgebied – Renaturierung noemen de Duitsers dat – aan de oostrand van de stad nabij het voetbalstadion c.q. de jeugdherberg. Hier werd de Dreisam in de afgelopen jaren spectaculair uit haar strak korset gehaald en slingert nu weer langs eilandjes met solitaire bomen, grindbeddingen en grote keien heel uitnodigend door het land: veel mensen genieten van het snelstromende water, de sfeer op de eilandjes. Levende muziek, picknicks, sport of gewoon uitrusten, een heel bijzonder stukje nieuwe stadsnatuur!
Kilometers ruige, groene en stenige oevers nodigen uit tot ontspanning langs de rivier Dreisam
Met een voldaan gevoel, even ook de natuurrijke randen van de stad verkend te hebben, terug langs de rivier naar de binnenstad, waar we vrij snel met succes – gewoon gevraagd aan jonge meiden die rondom de bekende watergeultjes van Freiburg zaten te praten – een leuke plek om te eten in een kelderlokaal vonden. Jonge gasten die betaalbaar koken voor vegetarische en veganistische bezoekers, met een aardige hoeveelheid soorten bier van de tap… Het was al donker toen we nog langs het Stadttheater fietsten en de contouren van de kleine permacultuurtuintjes langs de traptreden van dit immense gebouw zagen. Ook heel bijzonder!
Vrijdag 7 april
Tussen 9 en 11 uur zijn we nog naar de nieuwe wijk Rieselfeld gefietst. Een ruim opgezet, modern soort Vauban (12.000 inwoners). Veel aandacht voor groen, milieuvriendelijk bouwen, OV, autoluw, energielaag tot – neutraal, mooie aansluiting aan de omringende natuur… Ontwikkeld net voor de eeuwwisseling, afgerond in de laatste jaren. Tijd genoeg voor de eerste mooie lanen, flinke fruitbomen, moeraspartijen in wadi-achtige laagten, jonge parken, veel openbaar groen met plantenborders en bermen met aangrenzend mooi particulier groen. Ook hier en daar flinke verticale tuinen langs hogere gebouwen (nergens meer dan 3-4 bouwlagen). Opvallend ook de grote variatie aan meer zuidelijk ogende gebouwen (kleur, balkons, veranda’s, luiken). Wij bezochten parken en plantsoenen met speelaanleidingen, mooie pergola’s, spannende struiken en bomen, speelnatuur zoals voorop de Drachenspielplatz (Drakenspeelplaats) met een gigantische beklimbare draak waar je ook als volwassene doorheen kan lopen, heuvels, een hangbrug, klimhuis, waterpomp met beekloop etc.
Genietend van al het mooie openbare groen, de mooie vista’s, een bezoek aan een opvallende nieuwe kerk in het centrum, met groot plein voor de deuren, tevens marktplaats, kwamen we ook langs natuurspeelterreinen van een openbare school, een kinderdagopvang en de derde Vrije school van Freiburg, de Waldorfschule Rieselfeld.
Afsluitend kwamen we aan de noordrand van de wijk bij een natuurgebied met open veld, bosrand, boomgaard en ‘Rieselfeldern’ te staan. Prachtig uitzicht over het vlakke uiterwaardenlandschap van Freiburg in richting van de Rijn. Op weg terug naar het hotel fietsten we nog even door het stadsbos ten zuiden van Rieselfeld en maakten zo ook nog kennis met dit vlakke type landschap aan de stadsrand.
En dan zijn we nog geen moment gaan wandelen of fietsen in al die grote bossen bergopwaarts ten noorden en oosten van de stad in richting van het Zwarte Woud…
Een rijke stad, zeker ook wat de natuur betreft! (Zie ook Freiburg: droom en werkelijkheid)
De excursie zelf vond plaats van 23-25 juni 2017.