Toen ik, al weer jaren geleden, voor het eerst mijn naam googelde, nieuwsgierig of ik ergens op het internet te vinden zou zijn, zag ik niet alleen dat dit inderdaad het geval was (toch een beetje trots), maar ik zag ook dat ik drie naamgenoten had, die alle drie in de oorlog zijn omgebracht (een in Sobibor, twee in Auschwitz). Dat relativeerde mijn trots en het schokte me dat niet minder dan drie vrouwen met exact mijn naam, Marianne van Lier, op zo’n gewelddadige wijze om het leven zijn gekomen.
Voor zover ik weet zijn deze drie naamgenoten biologisch niet verwant met me. Toch voel ik me sterk met deze vrouwen verbonden. Te meer omdat de combinatie van mijn voor- en achternaam relatief zelden voorkomt. Marianne overigens was wel een zeer populaire voornaam in de periode 1942 – 1962. Middenin die periode, in 1952, ben ik geboren. Ik was één van de 836 Marianne’s die dat jaar zijn geboren. Maar in de tijd dat mijn drie naamgenoten geboren werden, werd de voornaam Marianne relatief weinig gegeven (in hun geboortejaren 1895, 1906 en 1879 resp. 20, 25 en 50 keer). Best bijzonder dus dat er in 1940 minstens drie naamgenoten van mij in Nederland woonden. Ook bijzonder dat zij geen directe familie van elkaar zijn (ik heb geen gemeenschappelijke grootouders gevonden.)
In het begin van de Corona periode (voorjaar 2020) heb ik nagedacht over de verschillende factoren die je identiteit bepalen. En mijn naam was er daar een van. Ik bedacht dat zowel mijn voornaam als mijn achternaam bepaalde associaties oproepen. Dat ik me anders zou hebben gevoeld als ik bijvoorbeeld Jacqueline van Lier had geheten (wat zeer voor de hand had gelegen als eerste kleindochter van mijn veel te jong overleden en door mijn vader bijzonder geliefde oma, Jacqueline van Lier- Regeer). Of, als ik me na mijn huwelijk met Willy, Marianne Leufgen was gaan noemen (ook een voor de hand liggende optie). Bij ‘Jacqueline van Lier’ en ‘Marianne Leufgen’ heb ik zelf ook een ander beeld dan bij ‘Marianne van Lier’. Het is zeker niet de belangrijkste identiteitsbepalende factor, maar hij speelt wel een rol in hoe ik mij zelf zie en hoe anderen mij benaderen. Bekend is dat mensen met een Islamitische voor- en achternaam vaak anders bejegend worden dan mensen met een oer-Hollandse naam, zoals Jan Bakker of Anna de Vries. Dat gold (en geldt) ook voor mensen met een eenduidige Joodse naam, zoals Abraham Levie of Sara Cohen. Mijn achternaam blijkt na enig speurwerk zowel voor te komen bij katholieke als bij Joodse families. Een aantal Joodse ‘van Lier’s zijn relatief beroemd geworden, zoals de nichtjes Truus en Trui van Lier in Utrecht. Van Truus (verzetstrijdster) staat er sinds 2022 zelfs een standbeeld in het Utrechtse Zocherpark.
De drie Marianne van Lier’s die slachtoffer zijn geworden van de Holocaust staan alle drie op een steen vermeld op het Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Er bestond de mogelijkheid namen te adopteren. Dat heb ik met mijn drie naamgenoten gedaan.
Maar ik wilde ook graag meer van hen weten dan alleen de geboorte- en overlijdensdatum. Ik heb op voor iedereen gratis toegankelijke websites met enig speurwerk meer informatie gevonden dan ik verwachtte. Daardoor heb ik van mijn drie naamgenoten een beeld gekregen: over hun familieomstandigheden, maar ook waar ze woonden en waar ze werkten. Helaas heb ik geen foto’s van hen gevonden. Ik heb door dit onderzoekje ook een veel beter beeld gekregen over de snel verslechterende situatie voor de Joden in Nederland begin jaren 1940. En ook over de transporten, naar Westerbork en van Westerbork naar de vernietigingskampen.
Bij mijn onderzoek stuitte ik onverwachts op een vierde Marianne van Lier. Ook zij was Joods, maar ze overleefde de oorlog door onder te duiken in Friesland. Ook over deze naamgenote heb ik informatie verzameld.
Het gaat in dit verhaal dus om vier vrouwen, allen genaamd Marianne van Lier, die omdat ze Joods waren, het universele recht om te leven werd ontzegd. Dit is en blijft een verschrikkelijke misdaad tegen de menselijkheid. De dood van drie van hen was onvoorstelbaar mensonwaardig. Ik kan en wil daar niet over schrijven. Ik vertel hier hun verhalen juist om hun leven te herdenken, hen enigszins uit de anonimiteit van dat grote aantal Holocaust-slachtoffers te halen: ze hebben geleefd! Ieder op haar eigen manier.
Wie waren zij?
- Marianne van Lier, op 20 september 1895 geboren in Den Haag, op 5 maart 1943 gestorven in Sobibor (47 jaar oud)
- Marianne van Lier, op 5 mei 1906 geboren in Amsterdam; op 17 september 1942 gestorven in Auschwitz (36 jaar oud)
- Marianne Cok-van Lier, op 7 augustus 1879 geboren in Den Haag, gestorven op 12 februari 1943 in Auschwitz (63 jaar oud)
- Marianne van Lier, op 25 oktober 1865 geboren in Utrecht; op 13 oktober 1952 gestorven in Bussum (86 jaar oud)