Paul Janssen

Bestuurder van Stichting Oase 2010 – 2011

Paul en zijn partner Wouda Goudriaan vertrokken – zoals wel meer avontuurlijk gezinde Randstedelingen in die tijd, (na hun studie biologie resp. geneeskunde) – naar het Hogeland en Paul werd daar, beginjaren ’80 een van de Impuls-bakkers.

We hadden Paul ook 1984 of ’85 mee kunnen maken als poppenspeler met z’n marionettentheater (in de zomer gaf hij toen voorstellingen in o.m. de dierentuin in Emmen). Herinneren doen we het ons niet… Paul en Wouda vonden in ieder geval vlak bij de kerk een mooi huis met tuin die regelrecht aan de befaamde Domies Toen grensde.

Deze prachtige, 18e eeuwse tuin raakte in het begin van de jaren ’80 verwaarloosd maar het lukte Paul v.a. 1984 de pastorietuin langzamerhand om te vormen tot een gewaardeerde ecologische tuin. Het globale tuinplan bleef intakt, maar werd door hem vooral uitgebreid met een schrale, kalkrijke dijk met onderlangs een muurtje. Toen al een vleugje Zuid-Limburg in het Hogeland… Het beheer veranderde ingrijpender: geen wieden en schoffelen meer, wel kleinschalig natuurbeheer van maaien en afvoeren. Paul deed dit vrijwilligerswerk met veel plezier ruim vier jaar lang. In het onderstaande boekje “Pleidooi voor wilde planten” – 1987, antiquarisch nog verkrijgbaar – beschrijft Paul Janssen de verschillende tuinelementen en -biotopen in Domies Toen, zijn beheer, maar ook b.v. een stinzenplantenroute door NW-Groningen.

We leerden Paul in 1986 persoonlijk kennen. Hij was toen dus al twee jaren actief als beheerder van Domies Toen, oftewel de Botanische Tuin Groningen (zo heet de tuin sinds 2000). Net als wij was ook hij bijzonder geïnteresseerd in het samenwerken met collega’s uit de (wijde) regio. Verbindend was hierbij vooral een derde bioloog – naast Marianne en Paul – Jelle Norder, de directeur van Landschapsbeheer Groningen. Hij gebruikte zijn adviserende taken zo concreet mogelijk, d.w.z. in de vorm van ondersteuning bij grotere beheerswerkzaamheden met z’n werkploeg op beide tuinen (‘onze’ heemtuin in Muntendam en Domies Toen in Pieterburen), maar ook in bijscholing d.m.v. excursies naar interessante tuinen en relevante natuurgebieden. Zo ontmoetten we elkaar enkele keren tussen begin 1986 en 1988 in onze respectievelijke tuinen, maar ook op excursies in het Drentse Aa-gebied, het Lieverder Noordbos, in Thijsse’s Hof in Bloemendaal (stinzenplanten!) of bij de ruïne Brederode nabij Santpoort-Zuid, waar Paul (geboren in Heiloo) goede herinneringen aan had voor wat betreft muurvegetaties.

Oktober 1988 lukte het Paul zijn werk in Pieterburen aan Anne de Boer over te dragen. Lees hierover meer in het plaatselijke Bokkeblad. Wouda kon toen een aanstelling als huisarts in Maastricht vinden en zo verhuisde het hele gezin naar het zuiden waar Paul eerst als tuinbouwleraar bij een plaatselijke Vrije school werkte voor hij in 1994 een betaalde baan in het stedelijk groenbeheer en de natuur- en milieueducatie in Maastricht bij het plaatselijke CNME vond. Hier zou hij tot aan zijn pensionering met heel veel succes werkzaam blijven.

Het zou tot 15 december 1995 duren voor we elkaar weer live ontmoetten, en wel bij ons thuis in Beuningen: Paul kwam vanuit Maastricht met zijn collega Raymond Priek op bezoek. Zij zochten een brainstormpartner voor hun plannen voor een nieuw Centrum voor Natuur- en Milieueducatie in Maastricht op het terrein van de vml. stadskwekerij in het Jekerdal. Hoe zou je de ruimtes en tuinen om kunnen vormen tot een natuurrijk, educatief complex?!? Van 11 – 17 uur namen we de tijd om op ons eigen terrein, bij wildeplantenkwekerij De Schutsboom in Nijmegen en bij de buurtnatuurtuin in Nijmegen-Bottendaal concrete inspiratie op te doen en ideeën te (laten) spuien.

Raymond zei aan het einde spontaan, dat die ons én de dag heel aardig vond. En Paul werd abonnee van Oase! Tot Paul’s overlijden op 7 januari 2011 zouden we elkaar niet meer uit het oog verliezen…

Integendeel: Paul bleef met zijn werk vanaf de eeuwwisseling een smaakmaker én magneet in zaken speelnatuur, groene schoolpleinen, ecologisch groenbeheer in de stad: altijd kiezend voor een zo integraal mogelijke aanpak. Het is geen toeval dat we in ons boek Vrij spel voor natuur en kinderen uit 2007 een heel hoofdstuk aan zijn werk gewijd hebben (blz. 48-56). Nog mooier is het feit, dat juist hij tijdens het symposium t.g.v. de boekpresentatie Vrij Spel voor Natuur en KInderen op 18 oktober 2007, dankzij de gelukkige hand van Susan Humphries, een exemplaar van ons boek bij een verloting won. Ongelofelijk werd het toen hij stralend vertelde dat dit nou net op zijn verjaardag gebeurde en hij ook nog een staande ovatie in ontvangst kon nemen… Dubbel en drievoudig verdiend voor al zijn initiatieven die hij in Maastricht en directe omgeving tussen de eeuwisseling en 2010 organiseerde:

• Een tweedaagse fietsexcursie voor Netwerk Springzaad langs Maastrichtse schoolnatuurtuinen, 20 + 21 september 2002;
• Een excursie langs stadsnatuur, schoolnatuurtuinen en landschap 3.0 in en om Maastricht met de Vakgroep Heemtuinbeheer, 14 mei 2004;

• Bij O.B.S. de Perroen organiseerde Paul een tweedaagse workshop voor Springzaad-collega’s en -vrienden uit het hele land en Vlaanderen. O.l.v. Stefan Wrobel bouwden wij o.m. een reuze-mikado van houten stammen en toverden het schoolplein om tot speellandschap, 8 oktober 2005;

• Voor ons beiden waren natuurlijk vooral ook de voorbereidende fietstochten kriskras door de stad en net erbuiten een onvergetelijk avontuur: keuzes maken, welke locaties we zouden bezoeken, welke details? Soms zijn prachtige solitaire bomen toch ook heerlijk om te bekijken en in te klimmen. Of al die verbindingswegen? Van school naar huis? En zo keken we dan naar de (grenzen van) bespeelbaarheid van de stad, de risico’s, naar speelsporen: dat blijft zo’n woord dat ons aan Paul doet denken. Daar schreef Paul ook wel eens een artikel over in een pedagogisch blad.

Bijna net zo vaak als in z’n biotoop ontmoetten we Paul ook buiten zijn leefomgeving, overal in het land en in de buurlanden waar interessante excursies, workshops, studiedagen of feesten met inhoud georganiseerd werden. Bovendien zagen we elkaar ook tijdens de bijeenkomsten van de kerngroep van het netwerk Springzaad, waar we elkaars stimulans en inspiratie vonden. Paul werd een vaste, onmisbare speler in de Springzaad-beweging!

Het begon ook voor Paul met de oprichting van Springzaad na twee ontmoetingsdagen in Rotterdam e.o. 2001. Hij was betrokken bij de organisatie van vele speelnatuurexcursies in de jaren die daar op volgden. Door internationale excursies, zoals naar schoolnatuurtuinen en speelnatuur in de omgeving van Leuven (2006) en Gent (2010), in het Westduitse Ruhrgebied met o.a. PABO-docenten uit de regio Arnhem/Nijmegen (2004) liet Paul zich graag inspireren. Met een kleine groep ‘multiplicatoren’ – mensen als Paul die in hun steden met succes het natuur- en speelbeleid beïnvloeden – reisden we naar Freiburg (2005), met grotere groepen naar Berlijn (2010).

Een nieuwe fase brak aan toen Paul serieus begon na te denken over vroegtijdige pensionering en concentratie op activiteiten waarmee hij zijn lange beroepservaring in kon zetten voor nieuwe generaties ‘groene onderwijzers’ e.a. groenvoorzieners voor b.v stedelijk groen, dat hem zeer aan het hart ging. Ons idee om, vergelijkbaar met de docenten Heilien Tonckens en Marcel Rekers in de noordelijke provincies, een tweejarige opleiding Ecologisch hovenier in het zuiden op te zetten sprak hem zo aan dat hij ons in maart 2010 samen met z’n beoogde compagnon, John Steijns op Texel bezocht. In de voorzomer stond eigenlijk ‘alles’ in de steigers, een persbericht werd verzonden…

Vrijdag 17 september 2010 mochten we, ter gelegenheid van Paul’s officiële afscheid van het CNME Maastricht, als bestuurscollega’s van Stichting Oase op het terrein van het NMC Jekerdal zelfs een ‘leidende’, actieve rol spelen tijdens de workshops buiten. Het feest werd uitmuntend verzorgd vanuit de keuken van De Bundeling, een basisschool uit het nabije Bunde, waar Paul jarenlang een begeleidende rol bij het realiseren van een unieke schoolnatuurtuin vervulde (dat deed hij in de loop van de jaren overigens bij meer dan 30 basisscholen in Maastricht e.o.!). Tussen 20-22.30 uur werden we nog voor een nazit in de ruime natuurtuin achter het huis van Paul en Wouda in Cadier en Keer uitgenodigd. Een heerlijke opstart voor Koen De Broeck, maar ook voor de tevens uitgenodigde partners van de bestuurders.

Bij Paul en Wouda thuis ‘vierden’ wij ook de tweede dag, 18 september 2010 met als hoogtepunt een wandeling naar Groeve ’t Rooth.

De vergaderplichten organiseerden we in een zonnige hoek van de fraaie tuin onder het genot van heerlijke vlaaien en dat zorgde voor de perfecte entourage om deze keer ook Paul als nieuw bestuurslid te verwelkomen.

Al met al een enerverende periode voor Paul met graverende veranderingen. Het leek een prachtig idee om nu op reis te gaan: Malawi, waar zijn dochter haar studie geneeskunde afrondde. We hebben er een prachtig artikel in Oase 1-2011 en verhalen aan over gehouden, Paul daarentegen werd ziek. Ach, een zeldzaam virus, rugpijn,,, totdat Wouda ons begin december met het vreselijke nieuws confronteerde: Paul heeft longkanker, vergevorderd. Zij vroeg ons om alle vrienden en bekenden hier ook van in kennis te stellen – de consternatie was overal groot, veel ontroerende reacties. Uiteindelijk belden Paul en Wouda 11 december met de wens van Paul ons nog eens te willen zien. 29 december gebeurde dat: “Tussen half 11 en half 2 gingen we vanuit een B & B in Maastricht op bezoek bij Paul, Wouda en dochter Barbara in Cadier en Keer. Minder emotioneel dan gevreesd, Paul was behoorlijk fit, zat zelfs vaker aan tafel, praatte geconcentreerd mee, zorgde zelfs ervoor dat zijn concept-artikel + foto’s over het permaculture project in Malawi, waar zij in de herfst nog op bezoek waren, mee naar Texel kon (voor het bovengenoemde Oase-artikel!); en hij gaf ons een boekje over zwerfkeien cadeau. Bijna als vanouds, hij moest wel om 14 uur voor een 2e sessie chemokuur weg.. en hij was al zo moe, zo afgemagerd… Moeilijk afscheid te nemen, ‘gewoon’ tot de volgende keer dan maar… ” (dagboeknotities)

7 januari kwam toch nog onverwachts snel het telefoontje van Wouda: Paul was overleden. Bij de begrafenis op natuurbegraafplaats Bergerbos bij St. Odiliënberg zagen we tot onzer ontroering dat een mooie foto van Paul op een groen schoolplein In Berlijn, mei 2010, zijn rouwkaart sierde. Met het onderstaande verhaal rechts nam Willy bewogen afscheid van een bijzonder mens.

In hetzelfde nummer van Oase waar Paul’s artikel over de permacultuurtuin in Malawi stond, staat ook ons In memoriam.